Statystyki nie kłamią. Nie korzystamy z bezpłatnych badań. A powinniśmy

Nie badamy się z różnych powodów — wolimy nie wiedzieć, uważamy, że nas problem nie dotyczy. Czasem powodem jest strach przed samym badaniem. Takie podejście może nas kosztować życie.

Program wczesnego wykrywania raka piersi
Jednym z najlepiej rozreklamowanych programów profilaktycznych jest mammografia. W 2023 roku, w pracowniach stacjonarnych i mammobusach województwa zachodniopomorskiego wykonano prawie 53 tys. badań mammograficznych (52 946). Skorzystało z nich 29,22% uprawnionych kobiet. Pod względem realizacji jesteśmy wśród województw na 6. miejscu w Polsce.

Najwięcej kobiet przebadało się w powiecie: choszczeńskim - 36,77%, pyrzyckim - 36,18%, drawskim – 33,89%. Najmniej w powiecie: kołobrzeskim – 24,70%, Szczecin – 24,81%, szczecineckim – 26,99%.

Program jest dla kobiet w wieku od 45 do 74 lat i spełniasz jedno z poniższych kryteriów, które w ciągu ostatnich 2 lat nie miały mammografii w ramach profilaktyki zdrowotnej (przy określaniu wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia), zakończyły okres 5 lat od leczenia chirurgicznego raka piersi i pozostają w trakcie uzupełniającej hormonoterapii, zakończyły leczenie raka piersi i 5-letni proces monitorowania po zakończonym leczeniu.

Badanie mammograficzne nie wymaga skierowania. Kobieta może się zgłosić na nie sama lub po otrzymaniu zaproszenia. Na badanie należy przynieść poprzednio wykonane zdjęcia mammograficzne w celu porównania (jeśli pacjentka je ma). Kobiety młodsze niż 45 lat i starsze niż 74 lata, mogą skorzystać z badania w ramach porady udzielonej przez lekarza specjalistę.

W naszym województwie jest 11 pracowni mammograficznych stacjonarnych 3 w Koszalinie, 1 w Kołobrzegu, 6 w Szczecinie, 1 w Szczecinku. Natomiast badania pogłębione – USG i biopsja, są wykonywane w 4 pracowniach: 1 w Koszalinie, 3 w Szczecinie.

Do miejscowości, w których nie ma pracowni stacjonarnych, dojeżdżają mammobusy. Zachodniopomorski NFZ podpisał umowy z 5 firmami, które realizują świadczenia w mammobusach. Dzięki temu każdego miesiąca w różnych miejscowościach województwa jest od 80 do 100 postojów. Harmonogram postojów mammobusów jest publikowany na stronie internetowej Oddziału NFZ i stale aktualizowany.

Program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy
Darmową mammografię robi co trzecia uprawniona do badań kobieta. Z cytologią jest jeszcze gorzej! W 2023 roku, w gabinetach ginekologiczno-położniczych województwa zachodniopomorskiego wykonano prawie 24 tys. badań cytologicznych. Skorzystało z nich 16% uprawnionych kobiet. Pod względem realizacji jesteśmy wśród województw na 2. miejscu w Polsce.

Najwięcej kobiet przebadało się w powiecie: drawskim - 23,39%, polickim - 22,43%, białogardzkim – 22,16%, najmniej w powiecie: pyrzyckim – 9,85%, kamieńskim – 10,45%, stargardzkim – 10,60%.

Program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy adresowany jest do kobiet w wieku 25-64 lat, które nie wykonały badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat. U kobiet obciążonych czynnikami ryzyka: zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV - typem wysokiego ryzyka, badanie jest wykonywane co 12 miesięcy.

Badanie cytologiczne nie wymaga skierowania.

Kobiety młodsze niż 25 lat i starsze niż 64 lata, mogą skorzystać z badania cytologicznego w ramach porady udzielonej przez lekarza specjalistę.

Gdzie się badać?
Badanie cytologiczne w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy można wykonać w każdym gabinecie ginekologiczno-położniczym zakontraktowanym przez NFZ oraz w gabinecie położnej POZ posiadającej uprawnienia do pobierania rozmazów cytologicznych w ramach zawartej umowy z NFZ. W województwie jest ok. 130 gabinetów ginekologiczno-położniczych, w których robiona jest cytologia. Wykaz gabinetów jest opublikowany na stronie internetowej Oddziału NFZ i na bieżąco aktualizowany.

Jeżeli wynik badania cytologicznego jest nieprawidłowy, specjalista ginekolog-położnik kieruje pacjentkę na dalszą diagnostykę, którą jest badanie kolposkopowe, wykonywane w 6 miejscach: 2 w Koszalinie, 3 w Szczecinie, 1 w Szczecinku.

Kolonoskopia profilaktyczna
Program profilaktyki raka jelita grubego (przesiewowy) jest realizowany na podstawie umów z NFZ od grudnia 2022 roku. Badaniem, które służy wykryciu raka jelita grubego jest kolonoskopia. Kolonoskopia jako badanie profilaktyczne nie wymaga skierowania. Mogą się na nią zgłosić osoby w wieku 50-65 lat oraz w wieku 40-49, jeśli u najbliższych krewnych rozpoznano nowotwór jelita grubego.

W 2023 roku wykonano ponad 1700 profilaktycznych kolonoskopii. Zmiany nienowotworowe wykryto w 250 badaniach, polipy w ponad 240, a gruczolaki w ok. 400 przepadkach.

Na nowotwór jelita grubego zapada rocznie w Polsce około 18 tys. osób. Rak jelita grubego jest drugim, po raku płuca, nowotworem wśród wszystkich zachorowań w polskiej populacji. Jest to trzeci najczęściej wykrywany nowotwór wśród kobiet i czwarty wśród mężczyzn. Eksperci podkreślają, że nowotwór jelita grubego jest niezwykle podstępny. Może rozwijać się bez objawów nawet przez kilka lat, dlatego tak ważne są badania przesiewowe i wczesne wykrycie choroby.

Program przesiewowy obejmuje wykonanie kolonoskopii, w tym pobranie wycinków z nacieku nowotworowego lub zmian podejrzanych o charakter nowotworowy, usunięcie polipów wielkości do 15 mm, poddanie badaniu histopatologicznemu wszystkich wycinków i usuniętych polipów, wskazanie konkretnych zaleceń dotyczących leczenia u osób, które wykonały kolonoskopię przesiewową. Badanie można wykonać w znieczuleniu.

Kolonoskopia jest precyzyjna i trwa od 15 do 40 minut. W zależności od wskazań medycznych badanie może być przeprowadzone w znieczuleniu miejscowym (z zastosowaniem żelu znieczulającego) lub znieczuleniu ogólnym, dlatego pacjent nie odczuwa dyskomfortu.

Lekarze podkreślają, że wczesne wykrycie choroby znacznie zwiększa skuteczność leczenia.