Dziecko specjalnej troski: gdy ciężarna pije alkohol

- Co to jest FAS?
- FAS jest angielskim skrótem od wyrazów Fetal Alcohol Syndrome, co w tłumaczeniu na język polski oznacza Płodowy Zespół Alkoholowy. Alkohol jest używką, która bezpośrednio po wypiciu trafia do krwioobiegu. Jeżeli kobieta jest w ciąży, wypity przez nią alkohol dostaje się również do organizmu dziecka, które nosi w swoim łonie.

- Jakie mogą być tego konsekwencje?
- Dochodzi wówczas do uszkodzenia mózgu dziecka. U dzieci z FAS wyróżniamy dwie grupy zaburzeń: pierwotne i wtórne. Zaburzenia pierwotne wynikają z uszkodzenia mózgu, do którego może dojść w czasie całego rozwoju płodu. Rodzaj i wielkość uszkodzeń zależą od dawki wypijanego przez ciężarną alkoholu, częstotliwości picia, okresu ciąży, predyspozycji osobniczych, wieku i stanu zdrowia matki.

- Jak zachowują się dzieci z tego typu zaburzeniami?
- Dzieci z FAS mają obniżone możliwości intelektualne. U około połowy z nich stwierdzono upośledzenie umysłowe. W różnym stopniu. Często dzieci te mają zaburzenia pamięci bezpośredniej. Brak im umiejętności uogólniania, przewidywania i planowania. Nie potrafią na przykład przewidywać konsekwencji własnych działań. Mają trudności w myśleniu abstrakcyjnym. Są nadwrażliwe na dotyk. Wiele dzieci z FAS przejawia zdolności w niektórych dziedzinach: w muzyce, posługiwaniu się komputerem czy w sportach.

- Wspomniała pani również o zaburzeniach wtórnych. O co chodzi?
- Zaburzenia wtórne są skutkiem braku lub niewłaściwej opieki nad dziećmi z syndromem alkoholowym. Nie są to zaburzenia wrodzone, dlatego w niektórych przypadkach można im zapobiec, rozumiejąc ograniczone możliwości dziecka. Zaburzenia wtórne mogą przejawiać się znużeniem, zmęczeniem, frustracją, kłopotami w szkole, w domu, a w dorosłym życiu również w pracy. Osoby z FAS mają niską samoocenę i tendencje do izolowania się, co prowadzi do depresji. Czasem zachowują się agresywnie, co może prowadzić do konfliktów z prawem. Mogą mieć problemy z nadużywanie alkoholu i narkotyków.

- Jak postępować z dzieckiem z FAS?
- Trzeba do niego mówić, używając konkretnych słów, unikając słów o podwójnym znaczeniu. Dobrze jest myśleć o nim jak o dużo młodszym dziecku, ponieważ jego rozwój emocjonalny i społeczny jest po prostu obniżony w stosunku do wieku rozwojowego. Dziecko z FAS najlepiej funkcjonuje w środowisku, w którym wprowadza się mało zmian (najlepiej wcale). Dobrze jest kilkakrotnie powtarzać mu, co się wydarzy w najbliższej przyszłości. Trzeba zbudować mu regularny rozkład dnia, z powtarzalnymi czynnościami. Trzeba mówić dziecku dokładnie, co mamy na myśli. Dziecko z uszkodzeniami mózgu nie potrafi na ogół zrozumieć pojęć abstrakcyjnych. Ono żyje w ciągłym chaosie. Jeżeli będziemy starali się porządkować świat wokół niego, będzie miało większą szansę do osiągnięcia sukcesu.

- Wiemy już, czym może grozić spożywanie alkoholu przez matkę. Czy problem ten w jakimś stopniu dotyczy również mężczyzn?
- Nadmierne spożywanie alkoholu przez mężczyzn - ojców, też ma negatywny wpływ na zdrowie poczętego dziecka. Badania naukowe pokazały, że materiał genetyczny mężczyzn jest dużo słabszy w przypadku osób spożywających alkohol.

- Jakie są pani oczekiwania w związku z konferencją poświęconą problematyce FAS?
- Chciałabym, żeby informacja o specyficznych zachowaniach dzieci z zespołem FAS dotarła do jak największej liczby wychowawców, nauczycieli i służb społecznych, które pracują z rodzinami. To pozwoli im lepiej zrozumieć potrzeby edukacyjne i psychiczne dzieci z FAS oraz stosować postępowania wychowawcze i edukacyjne zgodne z ich możliwościami. Drugim ważnym celem zorganizowanej przez nas konferencji jest upowszechnienie profilaktyki skierowanej do młodych ludzi, którzy zostaną rodzicami.