Historia Kołobrzegu: Miasto czterech bram

Fragmenty bramy, jak informowaliśmy już w "Głosie", odkryto podczas prac remontowych na ulicy Armii Krajowej. Ceglany mur znaleziono kilkanaście metrów od skrzyżowania z ul. Łopuskiego. Relikty bramy znajdują się głęboko pod ziemią, gdyż od czasu jej budowy w XIV-XV wieku, w wyniku działalności ludzkiej narastały kolejne warstwy i obecnie poziom gruntu znajduje się o około 2-3 metrów wyżej.

- Odkryliśmy północno-wschodnią ścianę bramy, a wykop przebiega przez jej wnętrze - mówi dr Beata Wywrot-Wyszkowska, archeolog z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, która przez ostatnie dni prowadziła badania reliktów Bramy Solnej. - Zachowany w dobrym stanie mur wzniesiono z bardzo dobrze wypalonych cegieł układanych na zaprawie wapiennej.
Na ulicy Armii Krajowej archeolodzy odkryli pozostałości Bramy Solnej, przez którą wiodła droga w kierunku warzelni i portu. Jest to jedna z dwóch rozpoznanych dotychczas metodami archeologicznymi średniowiecznych bram miejskich. Kilkanaście lat temu, podczas badań wykopaliskowych u zbiegu ul. Rzecznej i Łopuskiego, odkryto pozostałości innej bramy, przez którą również można było dotrzeć do portu. Znalezisko to było dla archeologów kompletnym zaskoczeniem, gdyż brama ta nie była wzmiankowana w źródłach pisanych.

Oprócz wspomnianych wyżej bram, w średniowiecznym Kołobrzegu znajdowały się jeszcze dwie inne bramy. Jedna z nich - Brama Kamienna - mieściła się po wschodniej stronie miasta, na wysokości Wieży Ciśnień, druga zaś - Brama Młyńska - była usytuowana u wylotu ul. Budowlanej. Przez Bramę Kamienną wiodła droga do Białogardu i Koszalina oraz starego centrum grodowego położonego w Budzistowie, a przez Bramę Młyńską - w kierunku Trzebiatowa.

Bramy stanowiły integralną część murów okalających miasto. U schyłku XIV wieku w granicach Kołobrzegu żyło około 4 tys. mieszkańców.
- W średniowieczu mieszkańcy miast byli obdarzeni wolnością osobistą i mieli dużo większe prawa niż inni poddani. Było nawet powiedzenie "Powietrze miejskie czyni wolnym" - dodaje Beata Wywrot-Wyszkowska. - Powstanie w połowie XIII wieku miasta lokacyjnego otworzyło nowy rozdział w dziejach Kołobrzegu. W wyniku lokacji dotarły nad Parsętę nieznane wcześniej w środowisku słowiańskim wzorce kulturowe przyniesione przez osadników napływających z terenów dzisiejszych Niemiec.
Takie odkrycia, jak to na ul. Armii Krajowej, są dla archeologów prawdziwą gratką. Tym bardziej, że do dziś zachowało się niewiele źródeł pisanych, na podstawie których moglibyśmy poznać historię miasta. Prace wykopaliskowe otworzyły nowy etap w badaniach nad dziejami średniowiecznego Kołobrzegu. Umożliwiły pozyskanie licznych źródeł do poznania wielu aspektów życia mieście.
- W trakcie badań wykopaliskowych odsłaniamy relikty konstrukcji drewnianych - domów oraz urządzeń związanych z infrastrukturą (studnie, wodociągi, ulice), ceglanych kamienic mieszczańskich, pozostałości urządzeń produkcyjnych, a także znajdujemy wiele różnych przedmiotów codziennego użytku. Dzięki tym odkryciom możemy rekonstruować sposób rozplanowania miasta, techniki wznoszenia domostw oraz szeroko rozumianą kulturę materialną jego mieszkańców - dodaje Beata Wywrot-Wyszkowska. - Wiemy czym się zajmowali ludzie, którzy żyli tu w średniowieczu. Podstawą pomyślnego rozwoju miasta był handel oraz rzemiosło. Na przykład na działce u zbiegu ulic E. Gierczak oraz Mariackiej odkryliśmy pozostałości warsztatu szewskiego. Metodami archeologicznymi zostały zidentyfikowane m.in. takie rzemiosła jak: szewstwo, garbarstwo, bednarstwo, tkactwo, kowalstwo, złotnictwo, garncarstwo i rogownictwo.

Co jeszcze wiemy dzięki wykopaliskom o średniowiecznym Kołobrzegu? Okazuje się, że mieszkający tu ludzie byli bardzo przedsiębiorczy. Kupcy kołobrzescy utrzymywali kontakty handlowe z Anglią, Niderlandami i Danią. Świadczą o tym znaleziska glinianych naczyń wytwarzanych w tamtejszych wytwórniach, czy choćby jedwabnej wstążki, która została wyprodukowana na południu Europy. Z kolei z Kołobrzegu eksportowano przede wszystkim sól, zboże, produkty leśne, ale również... skórzane buty.

Osobliwymi znaleziskami, poświadczającymi podróże pątnicze kołobrzeżan do odległych sanktuariów są znaki pielgrzymie. Dotychczas znaleziono m.in. muszlę św. Jakuba, którego sanktuarium mieściło się w Santiago de Compostela w Hiszpanii oraz znaki pielgrzymie z holenderskiego Maastricht, miejsca kultu św. Serwacego i z niemieckiego Gottsbüren, gdzie przedmiotem szczególnej czci była tam w średniowieczu krwawiąca Hostia.