Koszaliński Empik działa już od pół wieku

Kluby Międzynarodowej Prasy i Książki zostały utworzone jako sieć w 1948 roku przez należącą do PZPR Robotniczą Spółdzielnię Wydawniczą (RSW) „Prasa” i stanowiły unikalne zjawisko nie tylko w Polsce Ludowej, ale w całym obozie państw komunistycznych. Choć z założenia miały na celu przede wszystkim upowszechnianie polityki partii i rządu, były swoistym oknem na świat, miejscem, w którym była dostępna prasa zagraniczna (importowana z krajów bloku wschodniego, przede wszystkim ZSRR, ale także z krajów kapitalistycznych).

Kluby były również miejscem, gdzie organizowane były imprezy kulturalne: koncerty, recitale i wystawy. Były też przede wszystkim miejscem spotkań z wybitnymi ludźmi kultury, naukowcami i dziennikarzami. W tamtych latach Empik nadawał każdemu miastu prestiżu, toteż starania, aby w wojewódzkim Koszalinie powstała taka placówka rozpoczęto już w 1955 roku, gdy śródmieście wciąż leżało w gruzach.

Fundusz Odbudowy Stolicy pomaga Koszalinowi
W sprawę powstania koszalińskiego Empiku zaangażowane były władze miasta i województwa. Największym problemem stanowiło sfinansowanie budowy Klubu, bowiem od początku zakładano, że jego siedzibą będzie nowo powstały budynek.

Pierwszy konkursowy projekt inż. Korpala powstały w 1957 roku przewidywał wybudowanie parterowego przeszklonego pawilonu naprzeciwko dzisiejszego CK105. Ostatecznie jednak dzięki pozyskaniu sześciu milionów złotych ze Stołecznego Funduszu Odbudowy Stolicy (SFOS), który zresztą wspomagał wiele koszalińskich placówek kultury, architekt Janusz Marian Kowalski zaprojektował 4-kondygnacyjny budynek, w którym przewidziano księgarnię, sklep prowadzący sprzedaż płyt, pocztówek i reprodukcji, salę wystaw, pokoje do nauki języków obcych, kawiarnię i sklep filatelistyczny. W budynku miała się też mieścić siedziba „Ruchu” z rozdzielnią prasy oraz siedziba SFOS.

Mimo pozyskania środków, budowa gmachu przeciągała się. Wpierw trzeba było wyburzyć poniemieckie budynki wzdłuż małej, nieistniejącej dziś uliczki Krasickiego (dziś w tym miejscu są schody między ul. Zwycięstwa i Andersa). Jeszcze w 1963 roku rozbiórka i wywóz stamtąd gruzu były problemem. W końcu jednak prace ruszyły i po trzech latach budowy, z trzymiesięcznym opóźnieniem nastąpiło uroczyste otwarcie placówki.

Francuskie żurnale i Myszka Miki
Otwarcie Empiku nastąpiło w piątkowe popołudnie 10 lutego 1967 roku i było wielkim wydarzeniem w Koszalinie. Wśród licznych gości był sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Tejchma (późniejszy minister kultury) i dziennikarze z najważniejszych ogólnopolskich gazet (m.in. z tygodnika „Polityka”). Dzień później Klub otwarto dla mieszkańców Koszalina. W ciągu kilku godzin stoisko prasowe, na którym sprzedawano m.in. francuskie żurnale i radzieckie czasopisma techniczne opustoszało niemal zupełnie. W stoisku książkowym rekordy powodzenia biły kolorowe książeczki z przygodami bohaterów Walta Disneya. Przed kawiarnią-czytelnią pierwsi chętni ustawili się pół godziny przed otwarciem, a drzwi nie zamykały się tam do wieczora.

Pierwszą imprezą w nowej koszalińskiej placówce kultury był występ słupskiego kabaretu „Jeż”, a w następnych dniach koncert kameralny i spotkanie z przedstawicielem Ośrodka Kultury Czechosłowackiej. W pierwszym roku istnienia Klubu zorganizowano 90 imprez (dodajmy: bezpłatnych), wśród których były koncerty muzyki poważnej, w tym primadonny Operetki Warszawskiej, występy Wojciecha Młynarskiego i Kazimierza Rudzkiego. Dużym powodzeniem cieszyły się spotkania z czołowymi polskimi dziennikarzami (Daniel Passent, Marian Turski) oraz sesje popularno-naukowe.

W salonie wystawowym prezentowano prace międzynarodowego pleneru w Osiekach, a także wystawę „Szlakiem Pierwszej Armii Wojska Polskiego”. Obie czytelnie prasy dysponujące ponad 400 tytułami codziennie odwiedzało ok. 300 osób.

Klub pełen sław
W takiej postaci Klub Międzynarodowej Prasy i Książki działał przez kolejnych 25 lat. W tym czasie gośćmi klubu byli najznakomitsi ludzie kultury, m.in. Kalina Jędrusik, Bogusław Kaczyński, Irena Kwiatkowska, Daniel Olbrychski, legendarny pilot Stanisław Skalski, dziennikarze: Jerzy Urban, Mieczysław F. Rakowski, Karol Szyndzielorz, pisarze: Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Parandowski, Wojciech Żukrowski i wielu innych. Spotkania takie jak „Żywe wydania gazet” („Polityka”, „Trybuna Ludu”) gromadziły tłumy koszalinian i trwały po 5 i więcej godzin.

W wyposażonej w fortepian kawiarni, dzięki współpracy z Krajowym Biurem Koncertowym odbywały się koncerty kameralne, wieczory słowno-muzyczne i recitale z udziałem takich sław jak Gidon Kremer, Wanda Wiłkomirska czy Halina Czerny-Stefańska. Empik był również współorganizatorem najważniejszych koszalińskich festiwali, m.in. Młodzi i Film i miejscem seminariów prowadzonych przez najwybitniejszych polskich filmoznawców (prof. Suchodolskiego, prof. Koblewską).

Salon wystawowy, przemianowany w 1978 roku na Galerię Nadbałtycką prezentował rocznie ok. 15 ekspozycji dzieł sztuki, specjalizując się w wystawach artystów z krajów basenu morza Bałtyckiego, ale także wystawach propagandowych w rodzaju „PZPR: 1948-1978. XXX-lecie zjednoczenia ruchu robotniczego” czy „40-lecie ZHP na Ziemi Koszalińskiej”. Wydarzeniami były wystawy zbiorów z muzeum w Kijowie, rzeźb Gustawa Zemły czy książek wydawnictwa Arkady. W Empiku działało również Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Fińskiej, dzięki czemu koszalinianie mieli możność zobaczyć sztukę fińskich artystów.

Bardzo ważnym elementem działalności Empiku było nauczanie języków obcych. Prowadzone w Koszalinie kursy jęz. angielskiego, niemieckiego i francuskiego cieszyły się takim zainteresowaniem, że zapisy trwały zaledwie kilka godzin. Od 1980 roku kursy odbywały się również w systemie laboratoryjnym, z nowoczesnymi kabinami wyposażonymi w sprzęt audio.

Handel zamiast kultury
W marcu 1988 roku czytelnia koszalińskiego Empiku na dwa dni stała się studiem telewizyjnym, skąd nadawano najważniejszy (do dziś) rządowy program informacyjno-propagandowy: dziennik telewizyjny, emitowany o 19.30. Dwa lata później upadek PRL i rozwiązanie PZPR spowodowało wyprzedaż należącego do tej komunistycznej partii majątku, w tym wydawnictwa RSW. Sieć Klubów Międzynarodowej Prasy i Książki została sprzedana w prywatne ręce, a obecnie jest własnością koncernu z Holandii.

Dawna działalność kulturalna została zarzucona, a w firmie działającej pod nazwą Empik sp. z o.o. postawiono na handel i szkołę językową. W 1995 roku księgarnia koszalińskiego Empiku jako pierwsza w mieście stała się księgarnią samoobsługową. Obecnie w Koszalinie istnieją trzy salony Empiku, natomiast górna część powstałego pół wieku temu budynku ma być zamieniona w apartamentowiec.

Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa” (RSW „Prasa”) – przedsiębiorstwo utworzone uchwałą Sekretariatu KC PPR 25 kwietnia 1947 roku działało na rynku wydawniczym do roku 1973. Wydawnictwo działało jako spółdzielnia z członkostwem osób prawnych i z udziałem większościowym PZPR. RSW „Prasa” w czasie swej działalności wydawała przeszło 50% wszystkich periodyków wychodzących w Polsce, w tym przeszło 90% wszystkich dzienników.

Majątek RSW „Prasa” powstał na bazie 14 wydawnictw i przedsiębiorstw z całego kraju oraz ze wszystkich drukarń będących wówczas w posiadaniu Wojewódzkich i Powiatowych Komitetów PPR i ZWM.
W 1948 Zarząd Główny RSW „Prasa” utworzył Klub Międzynarodowej Prasy i Książki (KMPiK)

Klub Międzynarodowej Prasy i Książki (KMPiK, Klub MPiK, Empik) – polska sieć domów kultury i księgarni założona w 1948 przez Zarząd Główny Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”; salony Klubu MPiK prowadziły czytelnię prasy, klubokawiarnię, księgarnię, kursy języków obcych, działalność imprezowo-wystawienniczą; salony Klubu MPiK powstały we wszystkich dużych miastach, w 1974 działało 69 klubów (w tym 11 w Warszawie), w 1984 roku w 1974 działało 97 klubów. Pierwszy salon Klubu MPiK otwarto w Warszawie przy pl. Unii Lubelskiej 7 października 1948.

W 1991 KMPiK stał się fundamentem powstałego wówczas przedsiębiorstwa Empik.

W klubach, których sieć z czasem objęła wszystkie większe miasta w Polsce sprzedawano przede wszystkim prasę polską oraz pochodzącą z głównych krajów bloku wschodniego, przede wszystkim ZSRR. Do placówek KMPiK na bieżąco dostarczano więc m.in. Prawdę, Izwiestija, Rudé právo czy też jedyną polskojęzyczną radziecką gazetę codzienną Czerwony Sztandar. Towarzyszył im szeroki wybór periodyków tematycznych z tychże krajów. Okazjonalnie nabywać można było także publikacje zachodnie. Znacznie szerszy ich wybór znajdował się natomiast w obszernych czytelniach wchodzących w skład większości klubów z których korzystać można było bezpłatnie, ale za pozostawieniem dowodu tożsamości "pod zastaw". Kluby wyposażone były także w kawiarenki (kawa, herbata, napoje gazowane, czasem ciastka), szatnie i ubikacje i mogły działać jako wystawy artystyczne oraz, po przestawieniu foteli, normalnie ustawionych wokół niskich stolików, jako miejsca spotkań z artystami i kameralnych koncertów. Niektóre kluby były w tym celu wyposażone w fortepiany. Przy klubach działały też już wówczas szkółki języków obcych. Pierwszy klub powstał w 1948 w Warszawie przy placu Unii Lubelskiej[2]. Na przełomie lat 50. i 60. XX w. funkcję dyrektora sieci pełniła Helena Michnik[3].

W następstwie uchwalonej 22 marca 1990 przez Sejm ustawy o likwidacji RSW w 1991 dokonano jej przekształcenia w wyniku czego stała się częścią przedsiębiorstwa Empik założonego przez Jacka Dębskiego (z ramienia RSW Prasa-Książka-Ruch), biznesmena Janusza Romanowskiego i Yarona Brucknera. RSW Prasa-Książka-Ruch wniósł do spółki 74 placówki KMPiK[4]. W 1994 firmę Empik Sp. z o.o. nabył od Skarbu Państwa koncern Eastbridge N.V. z siedzibą w Holandii.

Zobacz także Promocja książki Krzysztofa Urbanowicza