Las i woda to wizytówka Nadleśnictwa Złocieniec

Na morenowym urozmaiconym obszarze mamy łącznie 45 jezior, które uzupełniają liczne bagna i torfowiska zasilane wodami opadowymi z przemywnym typem gospodarki. Całość obrazu uzupełniają rzeka Drawa z dopływami - Kokną, Parplą, Rakoniem, Wąsawą, Studzienicą i Stara Rega (dopływ Regi). Lesistość naszego powiatu drawskiego sięga 50,4% to rysuje wręcz sielankowy obraz, idealny do życia w zgodzie z przyrodą, do realizowania prośrodowiskowych projektów np. zachowania żubrów, których mamy sporo, czy odtwarzania populacji rysia, która z roku na rok rozwija się coraz lepiej. Bogactwo morenowego obszaru pochodzi z mozaiki siedlisk: od żyznych buczyn i dąbrów na wzniesieniach morenowych, przez rozległe bory sosnowe na równinach sandrowych, olesy w obniżeniach terenu i dolinach rzek, lasy łęgowe na źródliskach przy jeziorach a one wszystkie poprzeplatane są zbiorowiskami nieleśnymi: łąkami, tofowiskami, bagnami i uprawami rolnymi. W ostatnich latach wszyscy obserwujemy długotrwałe okresy suszy i obniżający się poziom wody w jeziorach i rzekach. Mniej widoczny jest spadek poziomu wód podskórnych i gruntowych. Suma roczna opadów na naszym terenie zawsze mieściła się w przedziale 600-700 mm a w sezonie wegetacyjnym wynosiła ok 550 mm. Jednak dotkliwie brakuje nam chłodnych zim z opadami śniegu, który zalegałby przez długi czas i wolno topił się do wiosny nasączając wszystkie warstwy gleby i wypełniając obniżenia terenu. Obecnie przeważają krótkotrwałe ale intensywne a czasem nawalne opady, w czasie których spada dużo wody, która szybko spływa do rzek słabo nawilżając glebę.

Dlaczego leśnik pisze o wodzie rzekach i opadach?

Przez lata gospodarka leśna i rolna opierała się na względnie stałych warunkach określonych przez pogodę, klimat i siedlisko. Wszystkie te parametry podlegały i podlegają częściowo nieprzewidywalnym zmianom. Jednak w przeszłości okresy zaburzeń zdarzały się rzadko i rozdzielone były okresami „normalnymi”, w których stan zdrowotny mógł się stabilizować. Lokalne populacje roślin zwłaszcza drzewa i krzewy adaptowały się takich warunków. Rośliny maja różne „wymagania siedliskowe” jedne lubią tylko miejsca wilgotne (np. olsza) inne tylko żyzne (dęby), jeszcze inne mają szerokie spektrum występowania - od ubogich i suchych do wilgotnych i żyznych np. sosna czy brzoza. W odróżnieniu od zwierząt jeśli już zasiedlą się w jakimś miejscu to będą tam do śmierci. Oczywiście każdy organizm ma pewne indywidualne zdolności przystosowawcze, które pozwalają na reakcję na zmiany, jednak u roślin są one fizjologicznie ograniczone. W uproszczeniu, młodsze osobniki które mają zdolność wzrostu korzeni czy pędów, lepiej przeżyją okresowe zaburzenia niż osobniki starsze, których te zdolności z wiekiem są coraz słabsze. Im drzewa czy krzewy starsze ich zdolności regeneracyjne czy adaptacyjne są coraz mniejsze, (to stąd przysłowie, że nie przesadza się starych drzew). Drzewa mają wiele mechanizmów obronnych: grubą korę, potężny pień, głębokie i silne korzenie, biochemiczne i fizjologiczne reakcje i procesy. Jeżeli w długotrwałej suszy pojawiają się okresy wysokich temperatur (pow. 33o) stan drzew pogarsza się gwałtownie, witalność spada poniżej bariery ochronnej i drzewa łatwo ulegają różnym czynnikom chorobowym: grzybom, owadom, bakteriom. Jeśli okresy tych niekorzystnych warunków występują często w jednym lub następujących po sobie okresach wegetacyjnych, to może dochodzić do zamierania najpierw pojedynczych drzew a następnie całych drzewostanów.

Lasy Państwowe jako odpowiedzialny zarządca gospodarki leśnej w naszym kraju, od wielu lat prowadzą różne programy przeciwdziałające suszy i ograniczające jej skutki. Aktywnie chronimy siedliska wilgotne i bagienne, realizujemy programy małej retencji, prowadzimy przebudowę drzewostanów dostosowując je do siedliska, wzbogacając ich strukturę gatunkową i przestrzenną. Wyrazem społecznej odpowiedzialności jest podjęcie działań na rzecz przystosowania do zmian klimatu poprzez stworzenie warunków do wdrożenia Priorytetowych Ram Działań dla sieci Natura 2000, w tym ochronę i przywracanie bioróżnorodności oraz zatrzymania wody w lesie i tym samym zwiększenie akumulacji CO2.
W ubiegłym roku rozpoczęto realizację ogólnopolskiego projektu przywracania funkcji i poprawy stanu siedlisk hydrogenicznych na terenach w zarządzie PGL LP, na obszarach Natura 2000 i obszarach Zielonej Infrastruktury. Te kompleksowe działania realizowane będą na dużych obszarach np. całej zlewni rzeki i polegać będą na odtwarzaniu i poprawie stosunków wodnych, ochronie mokradeł i gatunków z nimi związanych, retencjonowaniu wody w ekostystemach. Ważnym działaniem w tym projekcie jest spowolnienie odpływu wód opadowych, które należy gromadzić w zlewni właśnie na obszarach mokradeł.

Zmieniające się warunki hydrologiczne i klimatyczne stawiają nowe wyzwania i dylematy. Mając na względzie oczekiwanie społeczne zwiększania udziału starszych klas wieku jako gwarancji ochrony bioróżnorodności mamy świadomość, iż postarzanie drzewostanów przy obecnej skali występujących po sobie zaburzeń (okresów suszy i wysokich temperatur, gwałtownych burz i orkanów) zwłaszcza w skali całego kraju będzie bardzo trudne do zrealizowania.

Pomimo niezbyt optymistycznych wniosków, pragnę zapewnić naszych czytelników, że podejmujemy wszelkie działania wspierające naszą przyrodę prowadząc zrównoważoną i proekologiczną gospodarkę leśną.