Megakomputery PRL liczyły w Szczecinku. Tajemnice ZETO [zdjęcia]

Łukasz "bronx" Chmielewski, autor tego tekstu, wyszperał ciekawostki o historii szczecineckiego ZETO. W połowie lat sześćdziesiątych polska gospodarka zaczęła wspomagać się elektronicznymi obliczeniami i zaczęła się era informatyki trwająca do dzisiaj. Po podjęciu odpowiednich uchwał przez Radę Ministrów na początku 1964 roku, powstał Zakład Elektronicznej Techniki Obliczeniowej w skrócie ZETO. Pierwszy zakład utworzono we Wrocławiu. Dość szybko rosła liczba ośrodków ZETO w Polsce. Już w 1967 roku otworzono ZETO Koszalin, początkowo jako filia ZETO Szczecin, później filia ZETO Gdynia, a od 1977 roku jako samodzielne przedsiębiorstwo. Mniej więcej w tym samym czasie w czerwcu 1976 roku ZETO Koszalin postanowiło uruchomić swoją Filię w Szczecinku.

Pomiędzy Zakładem Elektronicznej Techniki Obliczeniowej w Koszalinie a Wojewódzkim Urzędem Telekomunikacji zostało zawarte porozumienie w sprawie budowy nowego ośrodka komputerowego. WUT zabezpieczył duże wsparcie finansowe projektu oraz część kadry a ZETO komputery i obsługę. Na cele ośrodka przeznaczono jeden z budynków pocztowo-telekomunikacyjnych przy tzw. małej poczcie. Po trzech miesiącach ekipy remontowo budowalne oddały część pomieszczeń do dyspozycji zakładu. Poza pracami adaptacyjnymi pomieszczeń wykonano również ciężkie prace budowlane związane z położeniem ponad kilometrowej linii kablowej pod ulicami miasta. W grudniu 1976 roku zakończono wszelkie prace budowlane i w styczniu Zakład Projektowania Kabid-Labor z Ostrowii Mazowieckiej przeprowadził prace wykończeniowe według własnego projektu aranżacyjnego.

Uroczyste otwarcie Ośrodka Obliczeniowego w Szczecinku nastąpiło 26 kwietnia 1977 i zostało połączone z obchodami święta pierwszego maja. Przecięcia wstęgi na otwarciu dokonał sekretarz Komitetu Miejskiego PZPR w Szczecinku, towarzysz Marcinkowski wraz z sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR Henrykiem Kruszyńskim i przedstawicielem Zjednoczenia Informatyki, inżynierem Zygmuntem Tylmanem.

Pierwszym zainstalowanym w szczecineckim ZETO komputerem była ODRA 1304 (seria 1300). Był to tranzystorowy komputer drugiej generacji. Skonstruowano go w latach 1968/69 z Zakładach Elektronicznych Elwro we Wrocławiu. W Szczecinku zestaw komputerowy składał się z sześciu jednostek pamięci taśmowych PT3M, dziurkarki wierszowa DW 204, czytnika kart, dziewięciu dziurkarek SOEM PRON 415 oraz sześciu sprawdzarek SOEMTRON 425. Cały zestaw wraz ze wszystkim tzw. urządzeniami wejścia-wyjścia zajmował sporej wielkości pomieszczenie. Ośrodek zajmował się przetwarzaniem danych z zakresu rozliczeń finansowych, obrotów towarowych, gospodarki materiałami i wyrobami gotowymi rozliczenia kosztów materiałowych itp. dla przedsiębiorstw.

Komputer ODRA 1304 w momencie instalacji w Szczecinku był już dość leciwy, dlatego planowano uruchomienie w Szczecinku komputera ODRA 1305, który był produkowany od 1973 roku w tych samych zakładach. Był to komputer wydajniejszy, ciężko jest jednak odnieść moce obliczeniowe tych maszyn do dzisiejszych komputerów. Pamiętajmy o tym, że przeciętny telefon komórkowy, który mamy w kieszeni, ma moc obliczeniową setki jak nie tysiące razy większą niż tamte komputery.

W Szczecinku wykorzystywano systemy opracowane w ZETO Koszalin na komputer ODRA 1300. Były to systemy START, KSERO i FK dla Zakładów Płyt Wiórowych, system SEMO do gospodarki materiałowej dla zakładów Polam, MAROL system gospodarki materiałowej dla przedsiębiorstw budownictwa rolniczego w Szczecinku oraz system TORMAT dla Zjednoczenia Technicznej Obsługi Rolnictwa (POM w Szczecinku). Ośrodek obliczeniowy w Szczecinku obsługiwał ok. dwanaście przedsiębiorstw w tym Wojewódzkie Urzędy Telekomunikacji w Koszalinie i Pile. Oprócz usług obliczeniowych, utworzono sekcję doradztwa organizacyjnego działającego na rzecz szczecineckich przedsiębiorstw.

W szczecineckiej fili ZETO pracowało ok. 60 osób, wysoko wykwalifikowanych inżynierów informatyki ściągano z większych ośrodków miejskich oferując miejsce pracy wraz z mieszkaniem, w mniej zaawansowanych działach np. w sekcji maszynowych nośników informacji pracowało 25 osób i zdecydowana większość to były absolwentki szczecineckiego liceum. Kierownikiem ośrodka był mgr inż. Mirosław Hoppe, kierownikiem sekcji maszynowych nośników informacji Hanna Jurczak, kierownikiem sekcji przygotowania obliczeń mgr Danuta Zimna, kierownikiem sekcji operatorów EMC Piotr Kałus oraz kierownik sekcji obsługi technicznej był inż. Janusz Załęski.

A tak dziś prezentuje się budynek przy ulicy 28 Lutego, ośrodek obliczeniowy znajdował się w tym budynku na pierwszym piętrze, widoczne schodki zostały wybudowane właśnie z okazji adaptacji
pomieszczeń na cele ośrodka i dawały możliwość bezpośredniego dostania się do niego.
Fot. Rajmund Wełnic