Miasto nad Niezdobną. Poznajcie Szczecinek z perspektywy rzeczki [zdjęcia]

Nazwa Niezdobna to niezbyt trafne spolszczenie niemieckiej Niesedop. Przez jakiś czas po wojnie posługiwano się bardziej prawidłowym określeniem – Nizica. Tak zresztą szczecinecka rzeczka oficjalnie zaszywa się do dziś, ale żaden z mieszkańców nie używa tej nazwy. Tak na marginesie – nie udało się również przemianowanie wieży Bismarcka na wieżę Przemysława.

Ale wracając do Niezdobnej. Koniec końców przyjęło się właśnie nazywać. Kojarzy się to raczej niezbyt pozytywnie – jako wątpliwa ozdoba Szczecinka. Smródka mówiono też kiedyś niepochlebnie. Na szczęście dziś czystość szczecineckiej rzeczki znacznie się poprawiła. Pozostałością wieloletnich zaniedbań jest cuchnące bagnisko w rejonie ujścia Niezdobnej do jeziora Wielimie. Jakiś czas temu ratusz zlecił też oczyszczenie z kamieni śmieci koryta rzeczki (wykarczowano także zielsko na odcinku przed samym Wielimiem) oraz podniósł jedną z rur zagradzających swobodny przepływ. Trochę to żeglowność Niezdobnej – kluczowego fragmentu szlaku kajakowego zwanego Pętlą Szczecinecką – poprawiło. Jednak przy niskim poziomie wód przepłynięcie nią nie należy do przyjemności.

Przez stulecia kapryśna rzeczka dostarczała szczecineckim mieszczanom sporo zmartwień. Wiosenne roztopy prawie zawsze kończyły się regularnymi powodziami. Wielu mieszkańców żyjących z rolnictwa w obawie przed wodnym żywiołem chowało swoje plony w stodołach wybudowanych na stokach wzgórza św. Jerzego (tzw. górka wodociągowa). Jeszcze długo po ostatniej wojnie zrujnowane stodoły stały w tamtych okolicach, a w obiegu była nazwa Wzgórze Stodół. Po raz pierwszy poziom wód jezior Trzesiecko i Wielimie obniżono w latach 1780 – 1784. Operację tę powtórzono w latach 1866 – 1868 (na wydartych Trzesiecku terenach założono park, a śladem po dawnej linii brzegowej jest skarpa wzdłuż ulicy Ordona), a mimo to jeszcze w roku 1888 wielka powódź zalała Szczecinek. To dramatyczne wydarzenie upamiętnia tabliczka na ścianie ratusza z zaznaczonym poziomem, do którego sięgała woda.

Poziom Trzesiecka obniżono prostując bieg kluczącej dotąd meandrami Niezdobnej i pogłębiając jej koryto. Brzegi rzeczki ujęto w kamienne obramowania. Kilkanaście lat temu przy okazji budowy w okolicach ulicy Rzecznej odkryto resztki kanału. Szczecineccy muzealnicy przypuszczali, że odprowadzono nim nadmiar wody z jeziora wprost do Niezdobnej. Po tych zabiegach rzeczka na odcinku miejskim bardziej przypomina kanał przemysłowy, w pełni dziki charakter odzyskuje dopiero mniej więcej na wysokości obwodnicy.

Na zdjęciu z połowy lat 30-tych XX wieku wykonanym z mostu koło spichlerza z muru pruskiego. Mieścił się w nim wówczas magazyn meblowy. Zabytkowy obiekt szczęśliwie dotrwał do naszych czasów i jest jednym z nielicznych ocalałych w Szczecinku przykładów zabudowy szachulcowej. Po generalnym remoncie przeprowadzonym na przełomie lat 80 i 90. przez Cukierniczą Spółdzielnię Inwalidów „Słowianka” znajdują się tam obecnie biura i sala sportowa.

Na lewym brzegu rzeczki stała zburzona w latach 70-tych fabryka Zakładów Przemysłu Terenowego z dominującym nad okolicą kominem. Budynki zdają się niemal pochylać nad nurtem rzeczki. Nad Niezdobną przerzucono liczne mosty i kładki. Mieszkanki Szczecinka robiły na nich przepierki. W miejscu fabryki stanął przed dziesięcioma laty duży blok mieszkalny – spółdzielczy „łamaniec”, który odsunięto nieco od brzegu. Uzyskano nieco przestrzeni, ale zginął już chyba na zawsze klimat miasta żyjącego nad wodą.