Niebawem sezon grzybowy. Lekarz apeluje: Nie ignorujmy kleszczy, bądźmy bardzo czujni

Są wakacje, więcej czasu spędzamy w plenerze. Coraz częściej słyszymy też o przypadkach boreliozy - w mediach, ale i wśród bliskich czy znajomych. Rzeczywiście takich przypadków jest więcej?

Trudno powiedzieć. Na ten temat należałoby przeprowadzić dokładne badania w oparciu o metody statystyczne i dodatkowo porównywać zachorowania na boreliozę ostrą (np.: postać skórną ograniczoną z rumieniem wędrującym oraz przewlekłą czy neuroboreliozę). Niemniej można stwierdzić, że świadomość pacjentów co do możliwości zachorowania, jej epidemiologii oraz objawów klinicznych jest na tyle duża, że coraz więcej osób zgłasza się do lekarzy rodzinnych z podejrzeniem boreliozy. Jest to bardzo korzysta tendencja - rosną wtedy szanse na wczesne rozpoznanie choroby, zarówno postaci skórnej ograniczonej, jak i przewlekłej. Dostępne są także wysokospecjalistyczne badania serologiczne przeciwciał przeciwko temu patogenowi, co znacznie zwiększa jej wykrywalność. Należy także wspomnieć o profilaktyce. W tym zakresie pacjenci są bardzo czujni i często zgłaszają się po pomoc bez żadnych objawów, ale po ugryzieniu przez kleszcza. Dodatkowo ważnym elementem promocji zdrowia w tym zakresie jest edukacja pacjentów na poziomie lekarza POZ i lekarzy specjalistów różnych dziedzin w zakresie szczepień ochronnych przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, która - w odróżnieniu od bakteryjnego pochodzenia boreliozy - jest ciężką ostrą chorobą wirusową, ale także może być spowodowana ukąszeniem przez zakażonego wirusem kleszcza.

Na jakim etapie pacjenci trafiają do gabinetu? Gdy znajdą kleszcza czy gdy mają objawy?

Pacjenci przychodzą do gabinetu lekarskiego w obu przypadkach - ci którzy sami usunęli sobie kleszcza oraz tacy, którzy proszą o jego usunięcie. Coraz częściej zgłaszają się pacjenci ze zmianami skórnymi po ugryzieniu przez kleszcza, które tylko w części przypadków są objawem wczesnej, ograniczonej postaci boreliozy. Wiele z tych przypadków to zakażone rany, które także wymagają interwencji lekarskiej. Należy wspomnieć o konieczności edukowania pacjentów na tym etapie w gabinecie lekarskim, czyli o potrzebie obserwowania zmian skórnych w czasie monitorowania objawów ogólnych. Oczywiście wszyscy pacjenci celem pełnej diagnostyki serologicznej otrzymują skierowania do poradni chorób zakaźnych.

Jak postępować z kleszczem?

Kleszcza można usunąć w warunkach domowych, wymaga to jednak pewnej wiedzy z tego zakresu. Na pewno trzeba pamiętać o dezynfekcji miejsca ugryzienia. Nie należy na pewno przerywać ciągłości skóry za pomocą igieł, ponieważ jest wtedy większa szansa na szybkie wprowadzenie patogenów do krwioobiegu. Najbezpieczniej udać się do placówki medycznej, która ma w swoim zakresie taką procedurę.

Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

Jak już wspomniałam, na pewno rumień na skórze jest objawem niepokojącym. Natomiast nie jest łatwe czasami odróżnienie tzw. rumienia wędrującego od innych zmian skórnych. Rumień „boreliozowy” wędrujący ma dwie charakterystyczne cechy: po pierwsze jest obrączkowy, czyli występuje w nim przejaśnienie pomiędzy miejscem ugryzienia a dalszym występowaniem rumienia oraz może przemieszczać się w inne miejsce na skórze poza strefę ugryzienia. Na ten objaw należy w pierwszej kolejności wyczulić pacjentów. Nie można zapomnieć o objawach ogólnych, które mogą być zwiastunem boreliozy oraz co ważniejsze jedynym objawem wczesnego zakażenia. Wczesna borelioza może przebiegać bez obecności skórnego rumienia wędrującego. Wykrywają ją badania serologiczne (przeciwciała w klasie IgM), ale niestety bardzo często pojawiające objawy ogólne nie są przypisywane do tej choroby. Dlatego bardzo ważna jest obserwacja całego organizmu po ukąszeniu przez kleszcza.

Wymieńmy może te objawy ogólne…

Do objawów tych należą np.: gorączka, stany podgorączkowe, ból gardła, ogólne osłabienia, objawy grypopodobne, w tym: bóle mięśni, ogólne rozbicie, złe samopoczucie itd. Niestety są to objawy występujące w wielu chorobach infekcyjnych i dlatego występuje trudność w diagnostyce wczesnych objawów boreliozy. Dopiero badania serologiczne wykonane po około 4-6 tygodni mogą potwierdzić to zakażenie. Stąd ogromny apel do pacjentów o wnikliwą obserwację objawów ogólnych po ekspozycji na kleszcza. Na koniec chciałabym dodać, że należy być czujnym, ale nie rezygnować ze spacerów w lesie, zwłaszcza że wkrótce sezon grzybowy.