"Pan Tadeusz" nie taki straszny

Jaki jest obowiązujący kanon lektur w polskich szkołach? Czy faktycznie papierowe książki są na przegranej pozycji w starciu z wirtualną rzeczywistością?
- Jeśli ktoś chce mienić się człowiekiem wykształconym, legitymującym się maturą, musi czytać porządną literaturę - uważa Rafał Janus, polonista, dyrektor Liceum Ogólnokształcącego S. Dubois w Koszalinie. - Pozycji literackich godnych przeczytania jest tak wiele, że szkoła nie jest w stanie zaproponować ich wszystkich. Dlatego powstał pewien kanon najwybitniejszych lektur, a szkoła ma zadanie, aby nauczyć młodych ludzi tego, jak czytać dobrą powieść, dramat klasyczny, współczesny, jak interpretować lirykę, poezję.

Grunt to podstawa

Szkoła podstawowa - Lektury

1. Utwory zaproponowane przez uczniów i nauczyciela (w całości po dwa duże teksty literackie w klasie IV, po trzy w klasach V i VI).
2. Baśnie, legendy, opowiadania i utwory poetyckie (w tym pochodzące z regionu).
3. Fragmenty polskiej i światowej klasyki dziecięcej i młodzieżowej przy systematycznym motywowaniu uczniów do samodzielnego poznawania całych tekstów.
4. Teksty reprezentatywne dla źródeł kultury europejskiej.
5. Utwory prozatorskie i poetyckie wprowadzające w polską tradycję i współczesność literacką - stosownie do możliwości i potrzeb uczniów.
6. Teksty reprezentatywne dla różnych rodzajów, gatunków i form artystycznego wyrazu, ze szczególnym uwzględnieniem utworów epickich, w tym odmian prozy fabularnej (m.in. powieści podróżniczo - przygodowej, obyczajowej, fantastycznej).
7. Teksty użytkowe, publicystyczne, popularnonaukowe, przedstawienia teatralne, filmy, słuchowiska radiowe, programy telewizyjne.

Zestawy lektur obowiązujących w poszczególnych typach szkół są częścią składową podstaw programowych. Owe podstawy to nic innego, jak minimum, które powinien poznać uczeń na danym etapie kształ-
cenia. Programów kształcenia jest wiele, każdy nauczyciel może je wybierać dowolnie, może też nauczać według swojego autorskiego programu, zawsze jednak musi być uwzględniona podstawa programowa. Jest ona tak skonstruowana, że pozostawia nauczycielowi możliwość wyboru.
- Jeśli polonista chce wprowadzić na lekcje Masłowską, nie ma przeciwwskazań - wyjaśnia R. Janus. - Jest w podstawie programowej punkt: utwory współczesne zaproponowane przez młodzież i nauczyciela. Jest też pozycja: inne teksty kultury (spektakle teatralne, filmy, reklamy, utwory muzyczne, słuchowiska). Jeśli nauczyciel widzi, że jakaś książka czy spektakl budzi zainteresowanie, wówczas dany utwór staje się tematem lekcji.
Podstawa programowa to niezbędne minimum. Każdy nauczyciel musi ją zrealizować. Zwykle jednak nauczyciele robią więcej lub dużo więcej, niż nakazuje podstawa.

Matura prawdę powie

Podstawę programową uzupeł-niają standardy wymagań maturalnych. Dopiero te dwa dokumenty dają uczniowi jasność, co powinien przeczytać, żeby maturę zdać. Jeśli podstawa mówi o wybranej powieści H. Sienkiewicza, to maturalny informator wyraźnie wskazuje, że powinien to być "Potop". Ujęte w podstawie programowej fragmenty prozy, na maturze mają być konkretnymi rozdziałami "Ferdydurke" Gombrowicza, wybrany utwór prozy XX wieku - "Granicą" Nałkowskiej, a wybrana XX wieczna powieść - "Dżumą" Camusa.
- Nowa matura jest tak pomyślana, że faktycznie sprawdza, czy uczniowie przeczytali utwór, czy znają go tylko z opracowań - podkreśla R. Janus. - Jeśli nie czytali dzieła, a tylko korzystali z opracowań, nie jest to jednoznaczne z tym, że maturę obleją. Po prostu zdadzą ją gorzej.

Sienkiewicz wraca do szkół

Gimnazjum - Lektury

1. Wybrane utwory z klasyki światowej:
Biblia (fragmenty); mitologia (wybór); Homer: Iliada lub Odyseja (fragmenty); Sofokles: Antygona; Pieśń o Rolandzie (fragmenty); W. Szekspir: Romeo i Julia; M. Cervantes: Don Kichote (fragmenty); K. Dickens: Opowieść wigilijna lub Dawid Copperfield (fragmenty); A. Czechow: wybrana nowela; A. Saint-Exupéry: Mały Książę lub Nocny lot; E. Hemingway: wybrane opowiadanie.
2. Wybrane utwory z klasyki polskiej:
Bogurodzica; J. Kochanowski: wybrane fraszki, pieśni, psalmy, treny; wybór poezji barokowej; I. Krasicki: wybrane bajki i jedna z satyr; A. Mickiewicz: wybrane bajki i ballady, Dziady cz. II, Pan Tadeusz (fragmenty); J. Słowacki: Balladyna (fragmenty); A. Fredro (Zemsta); H. Sienkiewicz: wybrana nowela; B. Prus: wybrana nowela; S. Żeromski: Syzyfowe prace, wybrana nowela.
3. Wybór liryki XIX w., wybór poezji XX w.
4. Wybór nowelistyki XIX i XX wieku (w tym co najmniej jeden utwór pozytywistyczny).
5. Wybrane utwory współczesnej prozy polskiej i dramatu.
6. Wybrane utwory o dorastaniu, w tym powieści dla młodzieży.
7. Przykłady pamiętnika, dziennika, korespondencji literackich, reportażu, w tym A. Kamiński: Kamienie na szaniec; M. Białoszewski: Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragmenty).
8. Przykłady literatury regionalnej, wkład literatury regionalnej do ogólnopolskiej skarbnicy literackiej.
9. Wybrane z czasopism i prasy codziennej teksty publicystyczne, informacyjne, reklamowe.
10. Utwory zaproponowane przez uczniów i nauczyciela, w tym literatura popularna (co najmniej jeden w każdej klasie).

Podczas konferencji prasowej 2 października minister Roman Giertych poinformował, że przesyła do konsultacji projekt rozporządzenia o zmianach podstawy programowej.
- Istotą zmian jest powrót Sienkiewicza do polskich szkół - informuje biuro prasowe MEN. - Przewiduje się ponowne włączenie do kanonu lektur dla gimnazjów "Krzyżaków" H. Sienkiewicza oraz "Opowieści z Narnii" (część pierwsza) C.S. Lewisa. Natomiast dla liceów ogólnokształcących i techników ta lista będzie uzupełniona o "Potop" oraz książkę Jana Pawła II "Pamięć i tożsamość". Biuro prasowe informuje, że po społecznych konsultacjach rozporządzenie zostanie podpisane na przełomie października i listopada.
Media podały też, że z listy lektur ma zniknąć Gombrowicz.

"Krzyżacy"? Ależ tak

- Prawdą jest, że uczniowie mają problemy z przeczytaniem obszernych utworów literackich w całości - przyznaje Mariola Rink-Przybylska, polonistka i dyrektorka Gimnazjum nr 11 w Koszalinie. - O wiele chętniej pracują na fragmentach tekstów. I właśnie fragmenty "Krzyżaków" są omawiane na naszych lekcjach. Pracujemy według programu "Świat w słowach i obrazach" Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych. Program przewiduje kształtowanie umiejętności czytania tekstu - powieści historycznej. My najczęściej wybieramy albo "Quo vadis?" albo "Krzyżaków". Czy nasze listy szkolnych lektury są przestarzałe? Czy ten kanon należałoby zmienić, wzbogacić, uzupełnić?
- Życzyłabym każdemu poloniście i jego uczniom, aby obecnie obowiązujący kanon lektur udawało się skutecznie przejść, w końcu ta lista jest naprawdę obszerna - dodaje M. Rink-Przybylska. - Czy coś w niej należałoby zmienić? Nie chciałabym, aby klasyczne pozycje polskiej literatury były zastępowane światowymi przebojami literatury fantasy, science fiction.

Do ostatniej strony

Lektury - liceum i technikum

Literatura polska
(konteksty biblijne, antyczne i inne; kontynuacje i nawiązania)
Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej; J. Kochanowski - pieśni i treny (wybór); poezja baroku (wybór); I. Krasicki - satyry i liryki (wybór); A. Mickiewicz - Pan Tadeusz, Dziady cz. III; wybrane sceny z dramatów romantycznych (J. Słowackiego, Z. Krasińskiego); wybór poezji romantycznej (w tym: A. Mickiewicza, J. Słowackiego, C.K. Norwida); B. Prus - Lalka; E. Orzeszkowa - Nad Niemnem (fragmenty); wybór nowel pozytywistycznych; H. Sienkiewicz - wybrana powieść; wybór poezji młodopolskiej; S. Wyspiański - Wesele; W. Reymont - Chłopi, t. 1: Jesień; S. Żeromski - Ludzie bezdomni, Przedwiośnie; W. Gombrowicz - fragmenty prozy; wybrany utwór z prozy polskiej XX w. (np. M. Dąbrowskiej, Z. Nałkowskiej); wybrany dramat XX wieku (S. Mrożka, S. Różewicza); T. Borowski - wybrane opowiadania; G. Herling - Grudziński - Inny świat; wybór poezji polskiej XX w. (w tym: B. Leśmiana, L. Staffa, J. Tuwima, M. Pawlikowskiej - Jasnorzewskiej, Cz. Miłosza, K.K. Baczyńskiego, T. Różewicza, Z. Herberta, M. Białoszewskiego, W. Szymborskiej, S. Barańczaka, J. Twardowskiego); wybrane fragmenty prozy dokumentalnej (reportaż, dziennik, pamiętnik) i eseistycznej; utwory współczesne zaproponowane przez uczniów i nauczyciela; inne teksty kultury (spektakle teatralne, filmy, utwory muzyczne, obrazy, słuchowiska, programy telewizyjne, teksty prasowe),

Literatura powszechna:
wybrany klasyczny dramat starożytnej Grecji; Horacy - wybór pieśni; W. Szekspir - wybrany dramat; Molier - wybrana komedia; W. Goethe - Cierpienia młodego Wertera; wybrana europejska powieść XIX wieku; J. Conrad - wybrany utwór; wybrana powieść XX wieku.

Czy młodzież faktycznie nie cierpi szkolnych lektur? Narzekania na nudę, przestarzały język i dłużyzny czasem są przerywane pomrukami aprobaty. Jedna z ulubionych lektur to "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego. Rzecz o autentycznych wydarzeniach w okupowanej Warszawie podczas II wojny światowej, o bohaterstwie harcerzy skupionych w Szarych Szeregach. Uczniowie czytają tę książkę z wypiekami na twarzy. Zastanawiają się, czy byliby w stanie ponosić takie same ofiary, gdyby ojczyzna tego od nich oczekiwała. To z pozoru niemodne dziś pytanie nabiera nowego wyrazu.
To dobrze, że są młodzi ludzie, którzy chętnie spędzają kolejne popołudnie z "Panem Tadeuszem" zamiast przed ekranem telewizora czy komputera. Szkoda tylko, że po zdanej maturze ci sami młodzi ludzie czytają coraz mniej. Albo - co jeszcze gorsze - nie czytają wcale. Ale to już temat na zupełnie inny artykuł.

Czy lubicie szkolne lektury?

Dla jednych - udręka, dla innych - obowiązek, który trzeba odwalić, dla niektórych - całkiem przyjemny relaks. Czym są szkolne lektury dla naszych rozmówców. Czy lubią je czytać? Jaka książka się im podobała, a przez jaką nie udało się im przebrnąć? Takie pytania zadaliśmy uczniom.

Wojtek Bisiorek, czwartoklasista w technikum elektronicznym, w Zespole Szkół nr 9 w Koszalinie: - Czy lubię lektury? To zależy od gatunku. Najchętniej czytam książki o tematyce wojennej. Podobały mi się "Rozmowy z katem", "Medaliony". Przez "Lalkę" ledwo przebrnąłem. Dość ciężko czytało mi się "Potop", "Krzyżaków". Na szczęście są filmy, dzięki nim te grube książki czyta się trochę łatwiej. Tematem mojej prezentacji na maturze ustnej będzie "Dzieło literackie i jego filmowa adaptacja". Czy są książki, które powinny znaleźć się w spisie lektur? Chętnie widziałbym tam "Władcę pierścieni" Tolkiena.

Katarzyna Rutkowska, uczennica III klasy LO w Słupsku: - Interesują mnie książki psychologiczne, realistyczne, po prostu prawdziwe. Takie jak na przykład "Zbrodnia i kara", "Antygona" czy "Medaliony". Niestety, w zestawie lektur szkolnych takich pozycji nie ma zbyt wiele, za to dużo jest książek nudnych i niewiele wnoszących. Przyznam, że nawet nie mam czasu żeby je czytać, jednak w wielu przypadkach to nic straconego.

Monika Żurowska, uczennica drugiej klasy liceum profilowanego - zarządzanie informacją w Zespole Szkół nr 9 w Koszalinie: - Średnio lubię czytać, zwłaszcza lektury szkolne. "Potop" był dla mnie strasznie nudny. Tyle w nim opisów, że można zasnąć. Stanowczo za dużo tych opisów, Sienkiewicz pewnie myślał, że ludzie zawsze będą mieli dużo czasu, żeby przeczytać każde słowo, które napisał. Ale w dzisiejszych czasach jest inaczej, ludzie są zaganiani. Są książki, które naprawdę lubię czytać. To kryminały. Wątpię jednak, czy są to na tyle poważne pozycje, żeby znalazły się w spisie szkolnych lektur.

Konrad Papenfus, uczeń II klasy LO informatyczno-
-matematycznej w Zespole Szkół nr 2 w Koszalinie: - Nie przepadam za czytaniem książek, o wiele bardziej pociągają mnie przedmioty ścisłe. Ale gdy już czytam, to chcę, żeby książka mówiła o czymś ważnym. Podobały mi się "Kamienie na szaniec". Ta książka naprawdę mnie poruszyła. Uważam, że każdy młody Polak powinien ją przeczytać. Słyszałem też, że pan minister Giertych chce wycofać z listy lektur Gombrowicza. Gdyby tak się stało, nie byłoby to dobre. Gombrowicz to znaczące nazwisko w naszej literaturze.

Paweł Lech, klasa informatyczno-matematyczna LO w Zespole Szkół nr 2 w Koszalinie: - Chętnie czytam książki opowiadające prawdę o życiu. Nie lubię, kiedy w książce coś jest albo białe, albo czarne, bo przecież w życiu nigdy tak nie jest. Wierzę takim utworom, w których świat jest i dobry, i zły. Pamiętam "Pamiętnik z Powstania Warszawskiego". Był tam i brud, i przemoc, i zło, ale jednocześnie poświęcenie, odwaga. Tak, jak faktycznie było. Kilka razy podchodziłem do "Nad Niemnem". Ale to nie są moje klimaty. Nigdy przez tę książkę nie przebrnąłem.

Grzegorz Głowacki, uczeń II klasy LO w Słupsku: - Lubię czytać książki, ale niekoniecznie lektury szkolne. Zresztą wielu moich znajomych czyta je tylko z przymusu, bo, jak sądzę, dobór tych książek nie jest najszczęśliwszy. Ja chłonę wszystko co jest związane z historią, uwielbiam na przykład "Trylogię" Sienkiewicza. Ostatnio jednak zafascynowała mnie twórczość Deana Koontza, a szczególnie jego książka "Kątem oka".

Zapraszamy do dyskusji - Co muszą czytać uczniowie?

Co sądzicie o szkolnych lekturach naszych dzieci? Czy są tytuły, których Waszym zdaniem tam brakuje? Czy są książki, które z obowiązujących zestawów lektur powinny zniknąć? Minister edukacji zamierza wprowadzić swoje korekty. A co sądzicie o tym Wy? Czekamy na Wasze opinie. Przekazujcie je drogą elektroniczną [email protected] lub telefonicznie - 094 347 35 91. Najciekawsze opinie opublikujemy w naszej gazecie.