Staromiejska Trasa Turystyczna w Koszalinie

1.Mury obronne średniowieczne - o obwodzie 1600 m, umocnione były 46 czatowniami i 3 bramami, tworzyły zamknięty pierścień. Grubość muru umapka z umieszczonymi obiektami wpisanymi do Staromiejskiej Trasy Turystycznej podstawy wynosiła 1,30 m, a wysokość sięgała 7 m. Pierwotny system fortyfikacji Koszalina, zbudowany po lokacji miasta, stanowił pierścień wałów ziemnych z drewnianą palisadą, otoczony fosą i stawami. Ten system umocnień przetrwał do 1291 r. Nowe obwarowania zbudowano już z cegły i kamieni. Do początku XVIII w. mury zachowały się w pierwotnym stanie. Dopiero po wielkim pożarze miasta w 1718 r. były stopniowo obniżane (do 1731 r.) do wysokości 3 m. Uzyskany materiał wykorzystano do odbudowy miasta. W XIX w. bramy miejskie rozebrano, a do większych fragmentów murów dobudowano domy. Dzięki temu części murów zachowały się do dzisiaj, m.in. najdłuższy około 60 m pomiędzy ul. Mickiewicza i Młyńską i najwyższy, sięgający 6 m, przy ul. Marii Ludwiki. Od 1960 r. zachowane fragmenty murów są sukcesywnie poddawane renowacji. Wpisane do rejestru zabytków pod nr 6 dn. 09.06.1953 r. i decyzją nr 90 dn. 25.05.1955 r.

2. Pałac Młynarza i młyn z XIX w. – Akt lokacyjny miasta Koszalina z 1266 zawiera wzmiankę o prawie do budowy pierwszego młyna wodnego. Młyn ten przetrwał do wielkiego pożaru w 1601 r. Do XIX w. obiekt wielokrotnie rozbudowywano i modernizowano. W latach 1838-1842 zbudowano nowy młyn, który wyposażono w amerykańskie urządzenia techniczne i turbinę wodną (1878). W latach 1890 – 1897 do młyna dobudowano pałac młynarza, który po II wojnie światowej pełnił funkcje administracyjne dla Zakładów Zbożowych. Po remoncie i adaptacji na cele wystawowe od 1991 r. siedziba Muzeum w Koszalinie. Obiekty wpisane do rejestru zabytków pod nr 910 dn. 04.05.1976 r.

3. Skansen kultury jamneńskiej – w zabytkowej zagrodzie rybackiej z 1869 r. (przeniesionej z Dąbek k. Darłowa) eksponowane są zabytki kultury jamneńskiej i pomorskiej, związane z życiem codziennym i pracą dawnych mieszkańców podmiejskich wsi Jamna i Łabusza. Obejrzeć można m.in. słynne jamneńskie krzesła, fotele, szafy i łóżka. W pobliżu znajduje się stodoła z wystawą kuźni pomorskiej.

4. Budynek z początku XIX w. Budynek wzniesiono na terenie, który w średniowieczu zajmował klasztor żeński cysterek. W 1568 r. na miejscu rozebranego klasztoru biskup kamieński, książę Jan Fryderyk rozpoczął budowę zamku. Zamek spłonął w wielkim pożarze w 1718 r. i nie został odbudowany. Obecny budynek wzniesiono w latach 1820 – 1825 jako siedzibę sądu okręgowego i prokuratury.

5. Kościół zamkowy z XIII/XIV w. – obecnie cerkiew prawosławna. Powstał około 1300 r. jako kościół klasztoru cysterek, obecnego w Koszalinie od 1278 r. do lat 50. XVI w. Opuszczony przez mniszki, zrujnowany, został odbudowany przez księcia Franciszka I w latach 1602-1609 jako kościół zamkowy. Znacznie uszkodzony w czasie pożaru miasta w 1718 r., w latach 1818 – 1819 doczekał się generalnego remontu, otrzymał nowe wyposażenie (organy – 1863 r.). W 1953 r. przekazany Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu, pełni funkcje sakralne. Wpisany do rejestru zabytków pod nr 126 dn. 08.11.1956 r.

6. „Domek Kata” – kamienica gotycka z XV w. – obecnie siedziba Teatru Propozycji „Dialog” (od 1964 r.). Stanowisko kata w średniowiecznym Koszalinie funkcjonuje od 1464 r. Egzekucje przeprowadzano na tzw. Górze Wisielców (przedłużenie ul. Dąbrowskiego) i na rynku miejskim. Ostatni raz kat wypełnił swoją powinność wobec miasta w 1893 r., ale w kamienicy mieszkał do lat 30. XX w. Wpisany do rejestru zabytków pod nr 104 dn. 24.08.1956 r.

7. Zabytkowy Park im. Książąt Pomorskich – najstarsza część parku, tzw. Stara Promenada, powstała w 1817 r. u podnóża murów obronnych. Do 1838 r. trwały prace związane z wytyczeniem alejek, budową fontanny, przebudową stawu i regulacją rzeki. W latach 1933 – 1934 staw odnowiono i założono wyspę dla łabędzi. Do najciekawszych okazów parku należy mający ponad 300 lat klon jawor (tzw. Drzewo Czarownic), jedyna w Koszalinie magnolia drzewiasta, korkowiec amurski, cyprysik błotny i miłorząb dwuklapowy. Warto także przejść się aleją platanów klonolistnych. Wpisany do rejestru zabytków pod nr 1173 dn. 13.06.1983 r.

8. Amfiteatr im. Ignacego Jana Paderewskiego – wybudowany w 1973 r. z inicjatywy władz wojewódzkich i uczestników Światowego Festiwalu Chórów Polonijnych. Zadaszenie, wg projektu prof. inż. J. Filipkowskiego z Wyższej Szkoły Inżynierskiej (obecnie Politechnika Koszalińska), wykonano w 1975 r. z okazji Centralnych Dożynek, które odbyły się w Koszalinie. Do roku 1820 w miejscu amfiteatru funkcjonował tzw. Ogród Strzelecki wraz ze strzelnicą Koszalińskiego Związku Strzeleckiego. Znajdowały się tu także restauracja, kręgielnia i plac zabaw. Po II wojnie światowej działała strzelnica sportowa i restauracja, które zlikwidowano na początku lat 70. ubiegłego stulecia w związku z budową nowego amfiteatru. Teren pod ochroną WKZ jako część założenia przestrzennego zieleni, wpisanego do rejestru zabytków pod nr 1173 dn. 13.06.1983 r.

9. Budynek Koszalińskiej Biblioteki Publicznej – oddany do użytku w 1973 r. Zgromadzono tutaj największy księgozbiór na Pomorzu Środkowym obejmujący przede wszystkim wydawnictwa popularnonaukowe, zbiory regionalne i dokumenty życia społecznego. Obok budynku wzniesiony w 1976 r., z inicjatywy uczestników Światowego Festiwalu Chórów Polonijnych, pomnik „Więzi Polonii z Macierzą”. Po zachodniej stronie placu pomnik „Rodła”, z hasłem „Polak Polakowi Bratem”, a za nim, założona z okazji 740-lecia Koszalina, Aleja Dębów Pamięci, poświęcona wybitnym postaciom w dziejach miasta. Wokół Biblioteki park im. Tadeusza Kościuszki, z pięcioma pomnikami przyrody, powstały w latach 60. XX w. na miejscu tzw. Starego Cmentarza (zał.1819 r.) Teren pod ochroną WKZ jako część założenia przestrzennego zieleni, wpisanego do rejestru zabytków pod nr 1173 dn. 13.06.1983r.