Szczepionką "trafić" w raka

Codziennie na raka szyjki macicy umiera pięć Polek - ostrzega reklama promująca wprowadzoną niedawno na rynek szczepionkę przeciwko rakowi szyjki macicy. Brzmi to groźnie.
- Ale to prawda. Rocznie z powodu raka szyjki macicy umiera w Polsce około 2.000 kobiet. Jest to drugi pod względem częstości występowania - po raku piersi - nowotwór złośliwy u kobiet. W wielu krajach rozwijających się stanowi on główną przyczynę zgonów kobiet spowodowanych nowotworami złośliwymi. W Polsce co roku rozpoznaje się 4.000 nowych zachorowań. Statystycznie więc połowa pacjentek umiera, a to oznacza, że choroba rozpoznawana jest zbyt późno. Główną przyczyną zachorowań na raka szyjki macicy jest, jak się okazało, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego - HPV. To przełomowe odkrycie, za które przyznano Nagrody Nobla.
Jak dochodzi do zakażenia?
- W ludzkich organizmach żyje ponad 100 typów wirusa HPV, ale raka szyjki powodują szczepy tylko kilku. To tak zwane wirusy wysokiego ryzyka. Najbardziej rozpowszechnione są one wśród młodych, najaktywniejszych seksualnie kobiet i mężczyzn - czyli wśród osób w wieku od 18 do 28 lat, choć problem dotyczy w sumie znacznie szerszej grupy - mających od 15 do 45 lat. Najczęstszą drogą zakażenia wirusami HPV są kontakty seksualne. Amerykanie ocenili, że około 50 procent osób dorosłych aktywnych seksualnie ulegnie zakażeniu.

Jak się ono objawia?
- Większość zakażeń przebiega skrycie, czyli bezobjawowo. Nie odczuwa się bólu ani żadnych innych dolegliwości. Niekiedy objawem - zarówno u młodych kobiet, jak i mężczyzn - może być pojawienie się w okolicach narządów płciowych i odbytu charakterystycznych brodawek, tak zwanych kłykcin kończystych. Występują w okresie od kilku tygodni do kilku miesięcy po kontakcie seksualnym z osobą zakażoną. Najczęściej jednak jedynym sposobem wykrycia zakażenia jest badanie cytologiczne. Pozwala ono również rozpoznać raka szyjki macicy w najwcześniejszym stadium. Niestety, choć badania te są bezpłatne i szeroko dostępne - nie są obowiązkowe. I niewiele pacjentek się bada. Skutek tego taki, że wiele raków szyjki wykrywanych jest w zaawansowanym stadium, kiedy na skuteczne leczenie bywa już za późno
Pojawiła się jednak szczepionka chroniąca przed rakiem szyjki macicy, można więc mieć nadzieję, że przestanie on w końcu zabijać kobiety. Kto powinien się zaszczepić?
- Rzeczywiście na rynku jest już pierwsza, jak dotąd jedyna, szczepionka przeciwko zakażeniu wirusem HPV. To szczepionka chroniąca przed czterema szczepami wirusa. Od stycznia tego roku jest ona dostępna również w Polsce. Mogą przepisywać ją lekarze ginekolodzy, pediatrzy, a także lekarze rodzinni, ponieważ w profilaktyce założenie jest takie, żeby szczepieniami objąć dziewczynki i chłopców już od 9. roku życia.
Chłopców także?
- Tak, bo i oni narażeni są na choroby wywoływane przez wirusy HPV, a ponadto są nosicielami wirusów. Szczepienia wskazane są szczególnie u osób młodych, które rozpoczynają życie seksualne.
Jaka jest górna granica wieku, w którym warto się zaszczepić? Czy jest sens, by szczepiły się osoby - tak to określę - dojrzałe?
- Oczywiście jest to forma profilaktyki najbardziej odpowiednia dla ludzi młodych i bardzo młodych. Nie ma jednak górnej granicy wieku. Nawet osoby mające już dzieci i będące nosicielami wirusa mogą się zaszczepić. Szczepionka bowiem - jak wykazały badania - ma nie tylko działanie profilaktyczne, ale również terapeutyczne. Działa blokująco na rozwój wirusa. Należy jednak pamiętać, że szczepienie nie zastąpi regularnych badań cytologicznych. Tym kobiety nadal obowiązkowo powinny się poddawać.
Czy szczepionka uodparnia na całe życie?
- Według aktualnych danych - tak. Zadaniem szczepionki jest zmuszenie organizmu do produkcji przeciwciał chroniących przed zakażeniem. Przeprowadzone po pięciu latach próby skuteczności szczepienia - polegające na sprawdzeniu, czy w organizmie utrzymuje się odpowiedź immunologiczna - dały pomyślne rezultaty. Być może za ileś lat trzeba będzie jeszcze sprawdzić tę skuteczność, ale już obecne wyniki są optymistyczne.
Jest jednak pewien problem. W Polsce za szczepionkę pacjent musi zapłacić sam.
- Niestety. W USA, w Niemczech szczepienie jest już refundowane. U nas nie. Dla wielu Polaków cena szczepionki jest zaporowa. Kosztuje ona około 500 złotych. By uzyskać pełną odporność, trzeba podać ją trzykrotnie w ciągu roku. To już wydatek około 1.500 złotych. Tymczasem wiadomo, że na raka szyjki macicy częściej chorują kobiety niezbyt zamożne. Jeśli jednak rodzina może sobie na to pozwolić, warto zafundować dziecku czy nastolatce szczepienia.