Tak mógł wyglądać średniowieczny Koszalin [wizualizacja]

Podziękowania

Tą wyjątkową, komputerową wizualizację przygotował w 2006 roku Jerzy Grynkiewicz, wielki miłośnik starego Koszalina (niedługo potem, niestety, zmarł). Zrobił to we współpracy z koszalińskim Urzędem Miejskim, który obecnie wizualizacją dysponuje i który ją nam użyczył, za co serdecznie dziękujemy (szczególne słowa podziękowania, za okazaną pomoc, kierujemy do pani Kingi Kobalczyk z biura promocji UM).

Jaki był średniowieczny Koszalin? Na pewno dziś wydaje się, że był wyjątkowo mały. Ale tak mniej więcej prezentowały się wówczas wszystkie miasta na Pomorzu (każde z nich powstawało na takim samym układzie przestrzennym).

Ówczesny Koszalin miał kształt zbliżony do koła o powierzchni 15 hektarów. Do dziś zachował się rejestr z tamtego okresu, z którego wynika, że w mieście było wówczas 189 domów, w tym 29 szachulcowych i 30 zamieszkałych piwnic. W samym centrum miasta znajdował się czworokątny rynek, który jednocześnie pełnił rolę głównego placu targowego.

Ulice krzyżowały się pod kątem prostym, tworząc regularną siatkę kwadratów i prostokątów. Domy w ówczesnym mieście początkowo były tylko drewniane. Później najbogatsi mieszczanie zaczęli stawiać pierwsze kamienice. Głównym elementem domu była obszerna sień, do której można było wjechać nawet wozem. Środek zajmował stół, przy ścianach stały skrzynie na odzież i pościel.

Najbardziej wyrazistym elementem średniowiecznej zabudowy był ratusz. Pierwszy koszaliński urząd miejski stanął na samym środku rynku, w drugiej połowie XIII wieku. Kilkakrotnie był przebudowany, co wynikało między innymi z pożarów, które go strawiły. W miarę dokładnie wiadomo jak wyglądał ten ratusz, który wybudowano po pożarze w 1504 roku.

Miał wysoką wieżę, był jednopiętrowy, a w jego piwnicach mieściły się winiarnia i piwiarnia, a także areszt oraz pomieszczenia straży miejskiej. W czasie targu przy ratuszu stały budy kramarskie. Nieopodal umiejscowiony był też dom wagi miejskiej, gdzie znajdowały się wzorce obowiązujących wtedy w mieście miar lubeckich. Każdy z kupujących, za niewielką opłatą, mógł sprawdzić, czy nie został oszukany przez sprzedawcę. Przy ratuszu stał też pręgierz.

Inny charakterystyczny element średniowiecznego Koszalina - którego fragmenty możemy oglądać i dziś - to mury miejskie. Ich budowa ruszyła pod koniec XIII wieku, przy czym cegieł dostarczało siedem cegielni miejskich. Budowa murów przeciągała się bardzo długo, ich pierścień nie zamknął się jeszcze w 1310 roku.

Ostatecznie, gdy udało się go zamknąć, mury miejskie Koszalina liczyły półtora kilometra długości, a ich wysokość sięgała sześciu metrów. Umocnione zostały 46 czatowniami. Resztki średniowiecznych murów miejskich zachowały się do dziś przy ulicach Kazimierza Wielkiego, Bolesława Krzywoustego, Młyńskiej. Do miasta prowadziły tylko trzy bramy: Młyńska od północy, Nowa od wschodu i Wysoka od strony południowej.
Jednak do naszych czasów najlepiej zachowała się koszalińska katedra. Budować ją rozpoczęto w 1300 roku, a zakończono 33 lata później (z zewnątrz zmieniła się niewiele). Przez wieki, w północno-wschodniej części miast usytuowany był też klasztor cysterek, które w 1278 roku do Koszalina sprowadził biskup Herman von Gleichen.

Ze swoim średniowiecznym, architektonicznym charakterem Koszalin pożegnał się w 1718 roku, gdy miasto niemal doszczętnie spłonęło podczas wielkiego pożaru. Odbudowane zostało między innymi dzięki intensywnej pomocy króla pruskiego Fryderyka Wilhelma.
_________________________________
Korzystałem z wydanego przez Muzeum w Koszalinie informatora "Koszalin od średniowiecza do współczesności" oraz z "Dziejów Koszalina" pod redakcją Bogdana Drewniaka i Henryka Lesińskiego.
Współpraca: Joanna Chojecka, dyrektor koszalińskiego oddziału Archiwum Państwowego.