Uzależnieni od komputerów i telefonów. Poradnia "Powrót z U" w Szczecinie pomaga dzieciom i młodzieży

Po czym rozpoznać, że osoba może być uzależniona od nowych technologii? Po czasie spędzonym przed komputerem lub smartfonem - często dochodzącym do kilkunastu godzin dziennie! Uzależniony spędza przed ekranem każdą wolną chwilę, kładzie się spać z telefonem, w którym jeszcze "na dobranoc" szuka interesujących go stron. Nigdzie nie wychodzi bez telefonu. O ile w ogóle wychodzi.

- Nasi pacjenci znacznie ograniczają inne formy aktywności - mówi Monika Cegłowska-Pundyk, kierowniczka NZOZ Poradnia Profilaktyczno-Społeczna "Powrót z U" w Szczecinie. - Nie uprawiają sportu, nie mają zainteresowań innych niż w sieci, niż gry, zaniedbują znajomych, odsuwają się od rodziny. Zaczynają mieć kłopoty z nauką, bo nie mają na nią czasu.

Uzależnienie od technologii cyfrowych mają wszystkie objawy typowe dla pozostałych uzależnień. Z jedną różnicą - uzależnienie od telefonu nie zmienia świadomości, jak narkotyk.

- Ale zachowanie już tak - zauważa Monika Cegłowska-Pundyk. - Taka osoba może mieć trudność z zaśnięciem bez telefonu. Gra po nocach, "scrolluje" Internet i spędza długie godziny na portalach społecznościowych. Często ogranicza aktywność fizyczną. Dochodzi do tego, że zaniedbuje nawet higienę osobistą. A kiedy ktoś ograniczy jej dostęp (np.) do telefonu zmieniają się też jej emocje. Osoba uzależniona bywa drażliwa, rozchwiana emocjonalnie, wybuchowa, a w skrajnych przypadkach agresywna.

Uzależnienie od telefonu to także FOMO i lęk przed rozładowaniem komórki.

Uzależnienie od nowoczesnych technologii jest zaliczane do grupy uzależnień behawioralnych, czyli nałogów związanych z wykonywaniem określonych czynności bez udziału jakichkolwiek substancji. W takich wypadkach korzystanie z urządzenia wykracza poza zwyczajowe ramy. Jest ważniejsze od obowiązków - domowych i szkolnych. Uzależniony nie kontroluje swojego zachowania - sięga po smartfona co kilka minut. Naukowcy zauważyli jeszcze jedną osobliwość: strach przed rozładowaniem się baterii i niemożnością jej podłączenia do prądu, a także przed FOMO - co oznacza lęk przed wypadnięciem z obiegu. To obawa, że coś istotnego nam umknie, kiedy nie będziemy online. Już na samą myśl o takiej ewentualności wielu wpada w panikę.

Pandemia i związany z nią przymus pozostania w domu doprowadził do nasilenia tego zjawiska. Przyczyn uzależnienia jest wiele. Niektóre osoby są np. bardziej podatne na nałogi od innych. Wiąże się to z naturalną dla nich nieśmiałością, brakiem samoakceptacji czy lękiem przed samotnością. Jeśli chodzi o dzieci i młodzież dochodzi do tego jeszcze niewykształcony układ nerwowy, zwłaszcza obszar w mózgu odpowiedzialny za kontrolę impulsów i popędów.

Oto dane z Urzędu Komunikacji Elektronicznej z 2019 r.:

• Blisko 9 na 10 dzieci korzysta codziennie z Internetu.
• Ponad 80 proc. w wieku od 7 do 15 lat ma telefon komórkowy - odsetek ten wzrasta wraz z wiekiem.
• Telefonu używa już niemal 64 proc. dzieci w wieku 7-9 lat.
• W grupie dzieci w wieku 10-12 lat to prawie 92 proc.!

Problem w tym, że powszechny dostęp do nowych technologii i ich nadużywanie może szybko, skutkować uzależnieniem. To dlatego Narodowy Fundusz Zdrowia wspólnie z Ministerstwem Zdrowia na początku tego roku uruchomił program pilotażowy dla dzieci uzależnionych od nowych technologii cyfrowych. W dziesięciu specjalistycznych ośrodkach w Polsce najmłodsi i ich rodziny otrzymują profesjonalną pomoc psychologiczną.

- Od stycznia do końca roku szkolnego zgłosiło się do nas 140 osób - pacjentów i ich opiekunów - twierdzi kierowniczka poradni "Powrót z U". - W wakacje zainteresowanie programem nieco spadło, to taki sezon ogórkowy. Ale jesienią spodziewamy się kolejnych wizyt.

Zgłaszający się są podzieleni na dwie grupy wiekowe: młodszą, do 12 roku życia (od początku roku do czerwca wzięło udział w konsultacjach 19 pacjentów) i starszą, do 20 r.ż. (do końca czerwca - 66 pacjentów). Spośród nich w głębokim stopniu uzależnienia było osiem osób. Zostali skierowani do ośrodka - nie kwalifikują się już do leczenia ambulatoryjnego.

Do poradni "Powrót z U" trafiają najczęściej młodociani pacjenci uzależnieni od narkotyków i alkoholu. Praca z nimi polega głównie na odstawieniu używki i sprawieniu, by o niej zapomnieli. W przypadku uzależnienia od urządzeń elektronicznych nie da się całkowicie odsunąć od źródła uzależnienia - całkowita abstynencja jest niemożliwa.

- Z urządzeń multimedialnych nie da się tak po prostu nie korzystać - przyznaje Cegłowska-Pundyk. - Choć w najtrudniejszych przypadkach tzw. detoks technologiczny jest niezbędny. Ale generalnie pracujemy nad redukcją szkód, czyli nauczenia się zdrowego korzystania niż całkowitego zaniechania, bo to kompletnie nie ma sensu.

Uzależnienie od telefonu i innych elektronicznych urządzeń wiąże się z pogorszeniem ogólnego funkcjonowania organizmu. Często pojawia się bezsenność, zmęczenie, złe samopoczucie a także problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci i bóle głowy. Co ciekawe, częściej dotykają one dziewcząt. One częściej korzystają z telefonów i chętniej zaglądają na portale społecznościowe. Chłopcy wolą "gry w gry". Osoby w wieku 9-17 lat najczęściej ostatnio grają w Minecraft, Roblox, The Sims 4, Among Us oraz produkcje z serii GTA.

Poza tym, lekarze alarmują: dzieci (przynajmniej) do 3 r.ż. w ogóle nie powinny korzystać z telefonów i tabletów - ze względu na emitowane przez nie niebieskie światło, negatywnie wpływające na wzrok.

Ponadto ciągłe siedzenie przed komputerem wpływa też na naszą sylwetkę.

- Rośnie nam pokolenie pochylonych głów.

Program potrwa do czerwca 2023 r. Świadczenia udzielane są nieodpłatnie, w ramach umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Terapia indywidulana trwa 15 tygodni, w razie potrzeby może zostać przedłużona: terapia grupowa do 11 sesji, a spotkania psycho-edukacyjno-terapeutyczne dla rodziców - 7 tygodni. Dodatkowo można skorzystać z konsultacji psychologicznych, porad psychiatrycznych oraz terapii rodzinnej.