Z radcą prawnym inspekcji pracy - o zwalnianiu, mobingu i odprawach

- Pracuję na umowę o pracę na czas określony, a konkretnie do końca maja. Jest to umowa zawarta na dziesięć lat. Wcześniejszą umowę zawarłem na trzy miesiące. Teraz czuje się zagrożony, obawiam się, że pracę stracę. Czy przysługuje mi jakaś ochrona?
- Jeśli zakład zechce rozwiązać umowę o pracę przed jej wygaśnięciem, czyli przed końcem maja będzie musiał dać Panu dwutygodniowe wypowiedzenie.

- W umowie mam tylko zapisane, że w razie wcześniejszego zerwania umowy przysługuje tydzień wypowiedzenia.
- Zgodnie z Kodeksem pracy przysługują Panu dwa tygodnie i zapis w umowie o pracę nie może być mniej korzystny. Gdyby strony w umowie określiły okres wypowiedzenia na trzy tygodnie, to tyle by Panu przysługiwało. Nie może jednak to być mniej niż dwa tygodnie, chyba, że jednak uważa Pan za korzystny dla siebie jeden tydzień wypowiedzenia.

- A jeśli pracodawca nie da mi wypowiedzenia, to co będzie dalej? Czy musi przedłużyć umowę?
- Niestety nie. Umowy zawartej na czas określony nie trzeba wypowiadać. Kiedy upłynie czas, na jaki została zawarta, przestaje ona obowiązywać obie strony.

- A czy będzie mi się należała odprawa, czy okres wypowiedzenia?
- Nie, gdyż umowa rozwiąże się z upływem czasu jej trwania.

- Mam umowę o pracę, ale pracodawca zaczyna mnie szykanować, jakby chciał, abym sam się zwolnił. Czy może tu być mowa o mobbingu?
- Jeśli czuje się Pan szykanowany przez pracodawcę, czy gorzej traktowany od innych pracowników, może Pan skierować sprawę do sądu pracy o dyskryminację lub mobbing. Dyskryminacja może być np. jednorazowa i w takim przypadku pracodawca w postępowaniu sądowym, gdyby wniesiono sprawę o odszkodowanie, musi udowodnić, że do niej nie doszło.

Jeśli chodzi o mobbing to złe traktowanie musi trwać dłużej i z uporczywością, to pracownik musi udowodnić, że przesłanki przepisu zostały spełnione. Powinien on mieć odzwierciedlenie w pogorszeniu stanu zdrowia pracownika, potrzebni są świadkowie itd.

- Gdzie składa się taki pozew przeciw pracodawcy?
- Jeśli pracownik żąda odszkodowanie mniejszego niż 50 tys. zł, czyli np. 49 tysięcy czy nawet 49.999 złotych, to wtedy pozew składa w rejonowym sądzie pracy i tu opłat nie ma, a gdy w grę wchodzi odszkodowanie 50 tysięcy lub więcej - to do sądu okręgowego i tu trzeba dokonać opłaty wpisowej, czyli za sprawę zapłacić.

- Rozwiązałam umowę z zakładem pracy w trybie natychmiastowym, gdyż szef stosował wobec mnie mobbing. Otrzymałam rentę, o którą starałam się ze względu na zły stan zdrowia. Zakład zwolnił mnie z pracy, ale pozbawił odprawy rentowej i ekwiwalentu za urlop. Co mogę zrobić? Uważam, że zostałam zwolniona niewłaściwego artykułu Kodeksu pracy.
- Może Pani wystąpić do pracodawcy o sprostowanie świadectwa pracy. W przypadku go on tego nie dokona, wtedy należy skierować sprawę do sądu pracy. Jednak najprawdopodobniej zrobiła Pani błąd. Powinna Pani złożyć wymówienie podając za przyczynę przejście na rentę. Wtedy przysługiwałaby Pani odprawa rentowa.

Natomiast ekwiwalent za wypracowany urlop musi Pani otrzymać, gdyż ten przysługuje wszystkim pracownikom, nawet tym, którzy zwolnieni zostają dyscyplinarnie.

- Zakład pracy rozwiązał z mężem umowę o pracę podając za przyczynę załamanie sytuacji gospodarczej w kraju. Mąż w zakładzie przepracował dziewięć lat. Czy coś mu się należy?
- Tak, przysługuje mu trzymiesięczna odprawa, jeśli zakład, w którym pracował, zatrudnia 20 lub więcej osób.

- Mąż przepracował w "Broku" 15 lat. Teraz tam są zwolnienia grupowe, prace stracą wszyscy. Jak duża odprawa mu się należy - trzymiesięczne zarobki, czy półroczne?
- Jeśli mąż przepracował 15 lat w zakładzie zatrudniającym co najmniej 20 osób, to należy mu się trzymiesięczna odprawa. Jednak skoro zostaje zwolniony w wyniku zwolnień grupowych, to te podlegają określonym regułom. Pracodawca musi spełnić pewne warunki określone w Kodeksie pracy, czyli przeprowadzić konsultacje ze związkami zawodowymi, a jeśli ich nie ma - to z przedstawicielami załogi i podpisać porozumienie. Gdyby takich warunków nie dotrzymano, to wypowiedzenia mogą być uznane za bezskuteczne. Natomiast jeśli podczas konsultacji związki zawodowe wynegocjują półroczne odprawy dla wszystkich pracowników, czy dla tych o najdłuższym stażu pracy, to takie będą.

- A czy w wyniku takich konsultacji pracodawca może wynegocjować mniejsze odprawy?
- W wyniku negocjacji nie mogą zostać ustalone dla pracowników mniej korzystne warunki zwolnień niż przewiduje Kodeks pracy, układy i regulaminy, ale zawsze mogą być wynegocjowane korzystniejsze.

- Po jakim czasie przeterminowują się roszczenia wobec pracodawcy?
- Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu po trzech latach.

- Jestem zatrudniony na umowie na czas określony. Teraz dostałem wypowiedzenie, ale bez podania przyczyny.
- Przy wypowiedzeniu umowy terminowej, a więc zawartej na czas określony, na okres próbny, czy na zastępstwo, pracodawca nie musi podawać przyczyny wypowiedzenia.

- Zakład pracy rozwiązał z mężem umowę o pracę podając za przyczynę załamanie sytuacji gospodarczej w kraju. Mąż w zakładzie przepracował dziewięć lat. Czy coś mu się należy?
- Tak, przysługuje mu trzymiesięczna odprawa, jeśli zakład, w którym pracował, zatrudnia 20 lub więcej osób.

- Pracodawca wręczył mi wypowiedzenie. Jak to jest z odprawami, czy one przysługują wszystkim, czy nie? I jakie są terminy wypowiedzenia?
- Okres wypowiedzenia, dla osób zatrudnionych na umowę na czas nieokreślony, zależy od stażu pracy w danym zakładzie. Jeśli ktoś pracuje w danej firmie 6 miesięcy to dla niego okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie, gdy pracuje do trzech lat - to miesiąc wypowiedzenia, a gdy pracuje ponad trzy lata - trzymiesięczne wypowiedzenie.

Natomiast odprawy zwalnianym pracowników przysługują tylko w zakładach zatrudniających 20 lub więcej osób i jeśli zwolnienie nastąpiło nie z przyczyn dotyczących pracownika. Odprawa dla osób, które w danym zakładzie pracują do 2 lat (liczy się do czasu zakończenia okresu wypowiedzenia), to przysługuje im odprawa jednomiesięczna, gdy pracują od dwóch do ośmiu lat - dwumiesięczna i gdy ponad osiem lub więcej lat - trzymiesięczna.

- Czy dodatek stażowy dolicza się do pensji minimalnej? On powinien być poza nią, bo wtedy ten, kto pracuje jak ja, 20 lat, i ten kto rozpoczyna pracę zarabia tyle samo, ma po prostu wyższy dodatek stażowy, a niższą pensję zasadniczą. Czy to jest zgodne z prawem pracy?
- Dodatek stażowy można wliczyć do wynagrodzenia minimalnego. Jednak zgodnie z przepisami Kodeksu pracy o równym traktowaniu w zatrudnieniu, pracodawca nie może osobom zatrudnionym na równorzędnych stanowiskach i wykonujących takie same obowiązki płacić różnych pensji (a szczególnie wynagrodzenia zasadniczego).

- Pracuję na trzy czwarte etatu. Czy dla mnie pensja minimalna to 1.270 zł, czy jedna czwarta tego, czy jeszcze jakaś inna kwota, a jeśli tak to jaka?
- Zgodnie z ustawą o wynagrodzeniu w minimalnym, jeśli pracownik przepracował cały miesiąc, musi otrzymać co najmniej trzy czwarte z 1.276 zł, czyli obecnie obowiązującego wynagrodzenia minimalnego.

- Zgodnie z Kodeksem pracy, po przepracowaniu niedzieli pracownikowi przysługuje dzień wolny. W tym przypadku pracodawca wyznacza ów dzień na poniedziałek następujący po "pracującej" niedzieli. Ustala termin arbitralnie, bez uzgodnienia z pracownikiem, którego to uzgodnienia wymaga Kodeks. Jakimi narzędziami dysponuje pracownik, by się takiej decyzji sprzeciwić? Jaka jest podstawa prawna? Dodam, że tzw. okresem rozliczeniowym w tym przypadku jest miesiąc.
- Nie ma kodeksowej podstawy prawnej, aby termin udzielenia dnia wolnego za przepracowaną niedzielę czy święto pracodawca musiał uzgadniać z pracownikiem. Powinien taki dzień mu dać w ciągu sześciu dni przed lub po tej niedzieli, a najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli nie zrobi tego do końca okresu rozliczeniowego, musi zapłacić i to dużo - po 100 % dodatku za każdą przepracowaną godzinę w niedzielę lub święto.

Inna sytuacja jest w przypadku pracy w wolną sobotę. W takim przypadku pracodawca musi uzgodnić z pracownikiem, kiedy ten weźmie przysługujący mu dzień wolny.

Ważne jest też to, że taki dzień wolny przysługuje niezależnie od tego, jak długo pracownik pracował w dzień wolny, nawet jeśli świadczył pracę tylko przez godzinę musi otrzymać dzień wolny w innym dniu roboczym.

- Od 22 września jestem na zwolnieniu lekarskim. Od 6 stycznia do 13 lutego byłam w szpitalu i do dnia 22 marca mam zwolnienie lekarskie. Za radą lekarza prowadzącego złożyłam wniosek o świadczenie rehabilitacyjne. Czy zakład może mnie zwolnić?
- Artykuł 53 kodeksu pracy mówi, że pracodawca ma prawo zwolnić pracownika, który był ponad 182 dni na zwolnieniu lekarskim z prawem do zasiłku chorobowego oraz dłużej niż trzy miesiące na świadczeniu rehabilitacyjnym.

- Skończyłem już 65 lat, ale jeszcze pracuję, więc zawiesiłem emeryturę. Czy mogę pracować i pobierać emeryturę? Czy w takim przypadku nie przepadnie mi odprawa emerytalna? Mam pracować do czerwca tego roku.
- Może Pan spokojnie pracować i brać emeryturę. 8 stycznia tego roku weszły w tym roku nowe przepisy ustawy emerytalnej, które zezwalają na to, aby można było rozpocząć pobieranie emerytury bez rozwiązywania stosunku pracy. Ponieważ Pan osiągnął wiek emerytalny przepisy nie ograniczają pana zarobków. (Osoby, które pobierają wcześniejszą emeryturę muszą swoje zarobki zmieścić w 70 % średniej krajowej, aby nie mieć ograniczonego świadczenia, a gdy przekroczą 130 % średniej, to emerytura jest zupełnie zawieszana.) Może Pan spokojnie pobierać emeryturę, a i tak będzie Panu przysługiwać odprawa emerytalna, ale dopiero, kiedy ustanie stosunek pracy.