Chcesz wyciąć drzewo, na którym jest gniazdo? Uważaj, bo te przepisy obowiązują nie tylko od marca, a kary są wysokie

Można spotkać się z informacją o tym, że w okresie od 1 marca do 15 października nie można wycinać drzew ze względu na okres lęgowy ptaków. Ale nie jest to do końca prawda, bo przepisy dotyczące gniazd ptaków chronionych obowiązują przez cały rok! Okresu od października do marca dotyczą tylko niektóre wyjątki.
Trzeba wiedzieć, że w Polsce wiele ptaków jest pod ochroną i są wśród nich nawet powszechnie spotykane gatunki (informację o nich znajdziesz na końcu artykułu). Ale po kolei.

Wycięcie drzewa lub krzewu w prywatnym ogrodzie wiąże się z pewnymi formalnościami. Ale w przypadku, kiedy nie jest związane z działalnością gospodarczą, rzeczywiście jest tylko formalnością, w dodatku bezpłatną. Trzeba jednak jej dopełnić, bo w przeciwnym przypadku kary są wysokie. Zamiar wycięcia drzewa lub krzewu należy zgłosić w urzędzie miasta lub gminy, na której terenie rośnie. Stąd dowiesz się wszystkiego o formalnościach dotyczących wycinki drzewa.

Przymierzając się do wycinki drzewa lub krzewów, trzeba jednak uwzględnić też przepisy dotyczące ochrony ptaków. Wbrew częstemu przekonaniu, obowiązują one nie tylko w okresie lęgowym, który zwyczajowo wyznacza się na czas od 1 marca do 15 października. Okres ten ulega wahaniom – wiele ptaków zakłada gniazda coraz wcześniej. Są też gatunki, których okres lęgowy przypada na inny termin, np. wróbli – od lutego/marca do sierpnia, jerzyków – od maja do sierpnia, a orłów bielików od stycznia do lipca.

Zakazy wobec chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów obowiązują przez cały rok, dlatego też właściciel terenu przed przystąpieniem do prac związanych z usuwaniem drzew i krzewów – niezależnie od terminu ich wykonywania – powinien ustalić, czy znajdują się tam gatunki objęte ochroną. W przypadku wątpliwości można skorzystać z pomocy np. botanika czy zoologa lub innej osoby, która potrafi zweryfikować stan faktyczny. – czytamy na stronie gov.pl.

W stosunku do zwierząt chronionych, w tym ptaków, obowiązują zakazy m.in.:

• niszczenia siedlisk i ostoi, które są ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania,
• niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd oraz innych schronień,
• umyślnego płoszenia lub niepokojenia (w przypadku większości ssaków, rzadkich gatunków ptaków i innych wybranych gatunków),
• umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących (w przypadku większości ptaków).

Od przepisów, które zabraniają usuwania gniazd ptaków chronionych – w tym wycinki drzew i krzewów, są dwa ważne wyjątki. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Art. 52, ustęp 2) takim wyjątkiem jest:

1. usuwanie od dnia 16 października do końca lutego gniazd z budek dla ptaków i ssaków;
2. usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd ptasich z obiektów budowlanych lub terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne.

W pierwszym przypadku zwróćmy uwagę na to, że mowa jest tylko o usuwaniu gniazd z budek dla ptaków. Takie budki można więc, a nawet należy spokojnie czyścić, usuwając pozostałości starych gniazd (sprawdźmy jednak, czy budki nie zajęła np. wiewiórka na zimowe schronienie).

Polecamy: Domek dla wiewiórki przyda się w ogrodzie. Sprawdź, jak powinien wyglądać oraz gdzie i kiedy go powiesić

Drugie odstępstwo dotyczy terenów zieleni, które pełnią funkcję publiczną. Te wyjątki obowiązują tylko w przypadku, jak podaje ustawa: „braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony dziko występujących populacji chronionych gatunków zwierząt”.
Na odstępstwo od przepisów trzeba uzyskać zgodę regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Czy to znaczy, że w żadnym terminie nie można wyciąć drzewa lub krzewu? Można to zrobić w dowolnym terminie, pod warunkiem, że nie ma na nim gniazda gatunku chronionego. Można również wystąpić uzyskanie pozwolenia w regionalnej dyrekcji ochrony środowiska.

Jeżeli usunięcie drzewa lub krzewu nie spowoduje naruszenia zakazów wobec gatunków chronionych, mogą one być usunięte także w okresie lęgowym większości gatunków ptaków, tj. od 1 marca do 15 października. – informuje portal gov.pl.

Jednak z kilku powodów, do wycinki, najlepiej przystąpić w okresie jesienno-zimowym. Dlaczego? Bo w okresie, gdy na drzewach nie ma liści, najłatwiej ocenić, czy gniazdują na nim ptaki chronione.

Jednocześnie należy pamiętać, że usuwanie znacznej ilości drzew i krzewów w okresie wiosenno-letnim najprawdopodobniej będzie się wiązać z naruszeniem zakazów w stosunku do gatunków ptaków: zakazu niszczenia schronień oraz zakazu umyślnego płoszenia lub niepokojenia w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych. Wynika to z powszechnej obecności ptaków w koronach drzew i w krzewach. – czytamy na stronie gov.pl

Naruszenie zakazów w stosunku do gatunków chronionych jest wykroczeniem (art. 131 pkt 14 ustawy o ochronie przyrody) i podlega karze aresztu albo grzywny. A zgodnie z Kodeksem karnym – wysokość grzywny wynosi od 20 do 5000 zł.

Dodatkowo, jeśli zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym będzie znacznych rozmiarów lub też szkoda w gatunkach chronionych będzie istotna, zastosowanie mogą mieć przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (art. 181). – precyzuje portal gov.pl.

• Zwróćmy uwagę, że przepisy dotyczą nie tylko wycinki drzew, ale w ogóle usuwania i niszczenia ptasich gniazd (gatunków chronionych). Jeśli mamy z nimi problem, np. na budynkach, sprawę należy zgłosić do regionalnej dyrekcji ochrony środowiska. Kłopoty mogą sprawiać m.in. dzięcioły.
• Rozporządzenie (par. 6 pkt. 5) precyzuje również, że zakazy nie dotyczą gołębia miejskiego (Columba livia forma urbana), z wyłączeniem miejsc gniazdowania w trakcie obecności piskląt w gnieździe. Sprawdź: kiedy i jak można usunąć gniazdo gołębia.
• Nieco inne przepisy dotyczą gospodarki leśnej.

Listę ptaków chronionych znajdziemy w Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Załącznik nr 1). Tu tylko podajemy wybrane przykłady ptaków, które spotykamy najczęściej. W Polsce pod ochroną są m.in.

• czeczotki
• czyż
• drozd śpiewak (i inne drozdy)
• dudek
• dzięcioły (10 gatunków)
• dzwoniec
• gawron (osobniki poza obszarem administracyjnym miast)
• gil
• grubodziób
• gołąb siniak
• jaskółki (4 gatunki)
• jastrząb
• jemiołuszka
• jerzyki
• kawka
• kopciuszek
• kos
• kowalik
• krogulec
• makolągwa
• mysikrólik
• myszołowy
• pełzacze (2 gatunki)
• pustułka
• pliszki
• raniuszek
• rudzik
• sierpówka
• sikorki (7 gatunków)
• skowronki (2 gatunki
• słowik (2 gatunki)
• sowy (13 gatunków, w tym puszczyki i puchacze)
• sójka
• szczygieł
• szpak
• trznadel (2 gatunki)
• wilga
• wróbel
• wróbel mazurek
• zięba.

Wybrane źródła
gov.pl
Obwieszczenie Ministra klimatu i środowiska z dnia 19 października 2022 r., Dz.U. 2022 poz. 2380
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880