Duża pomoc dla Odry. Szef Wód Polskich zapowiada budowę zbiorników retencyjnych i modernizację oczyszczalni ścieków

Latem w 2022 r. doszło do masowego pomoru ryb i innych zwierząt w Odrze na odcinku kilkuset kilometrów rzeki w pięciu województwach. Winne temu były tzw. złote algi. Czy jest ryzyko, że katastrofa jak ta ubiegłoroczna się powtórzy?

- Proste pytanie, trudna odpowiedź - mówi Zbigniew Bogucki, wojewoda zachodniopomorski. - Wciąż nie możemy przewidzieć ataku złotych alg. Tego, nawiasem mówiąc, nikt na świecie jeszcze nie umie zrobić. Dlatego nikt nie może dać stuprocentowych gwarancji. Na razie możemy jedynie walczyć ze skutkami ich pojawienia się. Ale muszę podkreślić, że jesteśmy dużo lepiej przygotowani. Zapewniam, wyciągnęliśmy wnioski.

Zdaniem wojewody dziś najważniejszy jest ciągły monitoring rzeki, który w sytuacji kryzysowej umożliwi podjęcie natychmiastowych działań. Bogucki zapewnia, że Odra jest teraz najlepiej monitorowaną rzeką w Europie, a może i na świecie.

- Na całej jej długości działa 30 punktów, które bez przerwy badają stan wód. W Zachodniopomorskiem są cztery takie stałe punkty, z których jeden, w Widuchowej, kontroluje stan wody bez przerwy; pozostałe raz w tygodniu. Możemy więc powiedzieć, że na bieżąco obserwujemy, czy się coś dzieje niepokojącego - dodaje

Wojewoda przypomina, że w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska w Szczecinie działa program, dzięki któremu można składać wnioski o przyznanie dofinansowania na organizowanie monitoringu rzeki, jak również na jej zarybianie. Fundusz ma na to 3 mln zł (do 2025 r.).

- Poza tym cały czas wyposażamy w specjalistyczny sprzęt jednostki straży pożarnej działające wzdłuż Odry i nad morzem - uzupełnia. - Kilka dni temu w Gryfinie przekazaliśmy druhom sześciu ochotniczych straży pożarnych nowoczesne łodzie ratunkowe z przyczepami do ich przewożenia.

Ale tym, co ma w przyszłości zapewnić Odrze bezpieczeństwo, jest przygotowywana (trafiła już do Senatu - dop. red.) tzw. Ustawa Odrzańska.

Zdaniem prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, to ona umożliwi rewitalizację rzeki.

- Są tam regulacje, które przyczynią się do tego, by stan wody w Odrze się poprawił, zarówno ilościowy jak i jakościowy - zapewnia Krzysztof Woś. - I tym samym, do czego zmierzamy, by nastąpiły pozytywne zmiany w środowisku wodnym.

Ustawa reguluje przede wszystkim kwestie związane z inwestycjami.

- Mówimy tu np. o działaniach zapewniających retencję wody - twierdzi prezes Wód Polskich. - To są inwestycje mające na celu spowolnienie odpływu wody i magazynowanie jej tak, by w sytuacjach, kiedy powstają tzw. niżówki, można nią było odpowiednio dysponować.

Okazuje się bowiem, że „niżówki” (bardzo niski stan wód - dop. red.) powstają na Odrze coraz częściej. Jak mówi Woś, w czasie, kiedy mamy do czynienia z ciągłymi zmianami klimatu, pięć zbiorników retencyjnych w górnym biegu Odry już nie wystarcza.

Jednak już wkrótce powstaną nie tylko zbiorniki retencyjne. Prezes Wód Polskich podkreśla, że w ustawie znalazły się 123 inwestycje dotyczące budowy nowych oczyszczalni ścieków, przebudowy i modernizacji tych już istniejących. Chodzi bowiem o to, by to, co z nich trafia do rzeki, było odpowiednio oczyszczone. W dorzeczu Odry działa 630 oczyszczalni ścieków. Z tego 47 nie odpowiada normom jakościowym - w zachodniopomorskim takich oczyszczalni jest dziewięć.

- Tu będzie możliwość skorzystania z dofinasowania - podkreśla Woś.

Szef Wód Polskich zauważa, że nowe ustawodawstwo kładzie duży nacisk na inwestycje związane z rozbudową kanalizacji, która obecnie nie działa tak, jak powinna. Jego zdaniem z jednej strony rozwój aglomeracji, a z drugiej zmiany klimatyczne, w tym przypadku powodujące nawalne opady, sprawiają, że kanalizacja często staje się niewydolna. Na dodatek część z nich jest ogólnospławna. W okresach intensywnych opadów dochodzi w nich do mieszania się deszczówki ze ściekami i odprowadzania wszystkiego do rzeki.

Ustawa nawiązuje też do tzw. monitoringu środowiskowego, który będzie w stanie zapewnić całodobowo wgląd w stan jakościowy wody w Odrze. Przewiduje także powołanie nowej służby w ramach Wód Polskich - Inspekcji Wodnej.

- Będziemy mieli kompetencje, do pobierania próbek i tym samym będziemy w stanie wykrywać przestępstwa, wykroczenia czy uchybienia związane z wykorzystywaniem wody - twierdzi Woś. - W stosunku do tych, którzy bez pozwolenia wodno-prawnego korzystają z wody, kary mogą sięgać miliona złotych.

Nowa służba będzie miała nie tylko możliwości kontroli, ma być przygotowana do działań operacyjnych - zbierania dowodów, a nawet zatrzymania sprawcy do czasu przybycia policji.

Będą też wyższe mandaty karne za wszelkie wykroczenia, w tym środowiskowe. Ustawa mówi również o konieczności stworzenia planu odbudowy ichtiofauny odrzańskiej. Wody Polskie mają przygotować taki dokument w pół roku.

Marek Gróbarczyk, wiceminister infrastruktury poinformował, że na rewitalizację infrastruktury hydrotechnicznej Odry, prace zwiększające retencję wód w jeziorach oraz renaturyzację rzeki rząd przeznaczy na zachodniopomorskim odcinku rzeki aż 370 mln zł.