Historia Pomorza. Jeśli kąpiel, to tylko w Kołobrzegu. Pełnowymiarowy nadmorski kurort, czyli jak to się zaczęło

Zalety kąpieli w słonej wodzie jako elementu poprawiającego ogólną kondycję człowieka dostrzeżono jeszcze w czasach nowożytnych. Walor ten wykorzystywały niemal wszystkie nadmorskie kurorty świata. Z czasem zalecane przez lekarzy zabiegi nabierać zaczęły formy miłego i aktywnego spędzania wolnego czasu, a wypoczynek na plaży w szybkim tempie zyskiwał na popularności.

Nie inaczej było w Kołobrzegu, gdzie w związku z napływem coraz większej liczby nie tylko kuracjuszy, w 1825 r. ukazały się pierwsze zarządzenia, podpisane przez miejscową komendanturę policji. Znaleźć w nich można było zapis następującej treści: „Niniejszym czyni się wiadomym, że w czasie rozpoczynającego się sezonu kąpielowego, osoby płci męskiej mogą się kąpać w morzu tylko po wschodniej stronie portu, a osoby płci żeńskiej tylko po zachodniej stronie portu”.

Obwieszczenie to, wydane 29 czerwca, uznać można za początek formalnego plażowania nad ujściem Parsęty. Stojąc na straży obyczajowości mieszkańców i turystów, władze surowo karały podglądaczy oraz wszystkich, których strój kąpielowy odbiegał od wyznaczonych norm (zakładały one osłonięcie ciała od szyi do kolan). Przestrzegania wytycznych pilnował specjalny, oddelegowany do służby w rejonie kąpielisk podoficer pruskiej policji, a przy samym wejściu na plażę zainstalowano budkę wartowniczą. W tym czasie kąpiele morskie dopuszczalne były jedynie w godzinach od 5.00 do 9.00 oraz od 17.00 do 19.00.

Przełomem w historii kołobrzeskiego plażowiska był rok 1828, kiedy to na stanowisko inżyniera twierdzy oddelegowano kapitana Hansa Wittiga. To on uchodzi za prekursora prac, mających dostosować wybrzeże administrowane w większej części przez wojsko, do potrzeb miłośników wypoczynku nadmorskiego. Rok po objęciu przez niego stanowiska przekopano pierwsze przejścia przez wydmy oraz zbudowano przebieralnie i małe pomosty. Adaptacja wybrzeża nabrała tempa po roku 1845, wraz z przekształceniem w spółkę kołobrzeskiego Towarzystwa Kąpielowego. Z inicjatywy jego członków rozbudowano zaplecze dla plażowiczów, wydłużając równocześnie poranną turę kąpielową do godziny 12.00.

Gdy w latach sześćdziesiątych XIX w. do Kołobrzegu dotarła kolej żelazna, nad ujście Parsęty przybywać zaczęło coraz więcej amatorów morskich kąpieli. W 1862 r. miasto zawarło z komendanturą twierdzy umowę dotyczącą turystycznego wykorzystania terenów nadmorskich, a 13 lat później wykupiło obiekty zarządzane przez wspomniane Towarzystwo. Zabieg ten stanowił element prac zmierzających ku zmianie charakteru Kołobrzegu z twierdzy z uzdrowiskiem w tle, na pełnowymiarowy kurort.

W 1876 r. powstały dwa zakłady kąpielowe: męski (Herrenbad) i damski (Damenbad). Pierwszy, dysponujący 135 przebieralniami oraz opłotowanym kąpieliskiem pod gołym niebem zlokalizowano po wschodniej stronie plaży, w okolicy dzisiejszej ul. Waszyngtona.

Większy o 12 kabin ośrodek dla pań znajdował się w rejonie Pomnika Zaślubin. Charakteryzował go budynek z zegarem oraz schodami, po których wprost do wody można było zejść z drewnianych pomostów. W latach osiemdziesiątych na kołobrzeskiej plaży stanęły jedno i dwuosobowe kosze chroniące przez wiatrem i słońcem. Na niemieckie Pomorze przywędrowały prawdopodobnie z Holandii, z czasem stając się jednym z symboli nadmorskiego relaksu.

Poza tym dla amatorów kąpieli i spacerowiczów zbudowano drewniane chodniki. Co ciekawe, całość infrastruktury montowana była tylko na sezon letni; w pozostałych miesiącach składowano ją w specjalnym magazynie przy obecnej ul. Szkolnej. Niemałą atrakcję stanowił także zakład ciepłych kąpieli solankowych usytuowany nieopodal tzw. Pałacu Nadbrzeżnego. Dzięki połączeniu z murowaną kotłownią, zażywający wypoczynku w specjalnych wannach mieli do dyspozycji podgrzaną morską wodę.

Liberalizacja obyczajów, jaka następowała w Europie w pierwszej dekadzie XX w. w istotny sposób wpłynęła na wygląd kołobrzeskiego plażowiska. W 1903 r., niedaleko dzisiejszej ul. Ściegiennego oddano do użytku okazały, rodzinny zakład kąpielowy (Familienbad). Oprócz 185 przebieralni, po rozbudowie siedem lat później, do dyspozycji gości była także ekskluzywna restauracja z widokiem na morze. W latach 1916-1924 obiekt był wyłączony z użytku z powodu remontu wywołanego podpaleniem. Warto zaznaczyć, że przetrwał oblężenie miasta w marcu 1945 i jako „Morskie Oko” wykorzystywany był do 1995. Jego fragmenty znajdują się na plaży do dnia dzisiejszego.

W latach dwudziestych ubiegłego stulecia ostatecznie zrezygnowano z podziału miejsc plażowych na żeńskie i męskie. Odtąd wypoczywać można było przez cały dzień w pasie niemal od Fortu Ujście (obecnie latarnia morska) do Kamiennego Szańca. W 1931 r. rozebrano Damen– i Herrenbad, z tego ostatniego pozostawiając jedynie pojedynczy pomost.

Warto przypomnieć, że na plażowiczów w Kołobrzegu czekało także wiele innych atrakcji. Czuwała nad nimi między innymi, odpowiedzialna przed władzami Związku Niemieckich Uzdrowisk Bałtyckich w Berlinie, Dyrekcja Uzdrowiska. Jej siedziba przy współczesnej ul. Zdrojowej służyła także jako punkt informacji turystycznej. Za opłatą można było skorzystać z pomocy tzw. służby uzdrowiskowej.

Schodzący z kąpielisk goście mieli do dyspozycji wiele alternatywnych form wypoczynku tuż przy samej plaży. W 1851 r. swoje podwoje otworzyła, funkcjonująca przez kolejne 12 lat restauracja Bonessa, w której miejscu w 1899 r. stanęła wizytówka miasta, okazały dom zdrojowy Pałac Nadbrzeżny. W 1878 r. magistrat wykupił od wojska dwa obiekty forteczne: Fort Wilczy i Kamienny Szaniec. Ten ostatni przekształcono w restaurację i hotel, a nieopodal zbudowano taras widokowy z modną, przeszkloną kawiarnią. W 1881 r. oddano do użytku stumetrowej długości molo, a trzy lata później: promenadę.

W szczytowym okresie jej długość wynosiła 2 km. Całość połączono też z sześciokilometrowym, pieszym szlakiem turystycznym. Poza Kołobrzegiem takim bulwarem nie mógł pochwalić się żaden z niemieckich kurortów. Oprócz tego turyści korzystali z parku nadmorskiego ze szczególnie cenionym przez zakochanych tzw. domkiem z mchu, a także placów i sal koncertowych, teatru czy bogatej oferty sportowej. Codziennie z portu odpływał też parowiec na Bornholm. Apogeum zainteresowania miastem przypadło przed wybuchem I wojny światowej: rocznie odnotowywano tutaj przyjazd przeszło 20 tys. gości.

W dzisiejszym Kołobrzegu znaleźć można niewiele pozostałości dawnego plażowiska. Zmieniły się też obyczaje oraz mentalność wypoczywających. Bałtyckie atuty dostrzeżone przed blisko dwoma wiekami, do dziś stanowią jeden z głównych walorów największego kurortu Pomorza Środkowego o czym świadczy fakt, iż na miejskiej plaży w sezonie trudno o wolne miejsce.