14. Kołobrzeski Pułk Piechoty

Powstanie tytułowego zgrupowania ściśle związane było z rozkazem stojącego na
czele 1. Armii Wojska Polskiego, generała Zygmunta Berlinga z 5 lipca 1944 r. Formacja, która tworzona była w okolicy wsi Boryszówka pod Żytomierzem, stanowić miała integralny element 6. Dywizji Piechoty.

Pierwszym dowódcą pułku mianowano majora Jana Dubowa, a jego zastępcami: majora Iwana Oczeretienko (sprawy liniowe) oraz chorążego Karola Rajfura (sprawy polityczno-wychowawcze). Sztabem do końca II wojny światowej kierował major Aleksander Ostapienko. Podobnie jak inne, powoływane wówczas oddziały piechoty Wojska Polskiego na Wschodzie, jako wzorcowy w czasie formowania przyjęto etat pułku strzeleckiego Armii Czerwonej.

Ostatecznie, w chwili wyruszenia w kierunku linii frontu (grudzień 1944 r.), liczebność wynosiła nieco ponad 2,9 tys. żołnierzy, w tym 276 oficerów. Całość podzielono na trzy bataliony piechoty - główną siłę uderzeniową zgrupowania, dwie kompanie fizylierów, samodzielne kompanie: przeciwpancerną, rusznic przeciwpancernych, łączności, sanitarną i transportową oraz samodzielne plutony: zwiadu pieszego, zwiadu konnego, saperów, obrony przeciwchemicznej i żandarmerii. Żołnierze liczyć mogli na wsparcie ogniowe baterii dział kalibru 45 mm (12 sztuk), armat kalibru 76 mm (4 sztuki), jak również 53 moździerzy kalibru od 50 do 120 mm.

Zanim 14. Pułk Piechoty, wraz z całą 6. Dywizją, wkroczył do działań na Środkowym Mazowszu, dwukrotnie zmienił się jego zwierzchnik. 25 listopada majora Dubowa zastąpił inny Rosjanin: pułkownik Piotr Kostin, a niecałe dwa tygodnie później: podpułkownik Konstanty Szeliwiestrow. W czasie forsowania Wisły w styczniu 1945 r. jego podkomendni znaleźli się pod Wilanowem; do stolicy wkroczyli od strony południowej. Po wkroczeniu do Bydgoszczy, stanęli na przedpolach Wału Pomorskiego, gdzie brali między innymi udział w bojach o umocnienia Nadarzyc oraz Wielboki. Na początku marca 1945 r. przełamali linie obronne w okolicach Wierzchowa (tzw. Góry Smolne). Pod względem poniesionych do tej pory strat, znajdowali się w czołówce całej 1. Armii Wojska Polskiego i ulokowali się na pierwszym miejscu w dywizji generała Gienadija Szejpaka. Znamiennym jest fakt, że ze stanu wyjściowego 16 dział sprawne pozostały zaledwie 3 lufy.

W chwili podejścia formacji generała Stanisława Popławskiego pod Kołobrzeg, 14. Pułk Piechoty znajdował się w odwodzie stworzonej w celu zdobycia miasta grupy bojowej. 9 marca znalazł się w rejonie W i ę c e m i n o - Z ł o t o w o ; pierwszy kontakt z niemiecką załogą nawiązał w rejonie dzisiejszej ul. Trzebiatowskiej i ul. Artyleryjskiej. Pierwszym zadaniem wyznaczonym żołnierzom majora Marcelego Domaredzkiego, który tuż przed rozpoczęciem oblężenia stanął na czele tytułowej jednostki, stało się zdobycie "białych koszar", obsadzonych przez batalion alarmowy "Hempel" oraz marynarzy Kriegsmarine. Dodatkowe utrudnienie stanowiła obecność dwóch wozów pancernych oraz ostrzał wyrzutni rakietowych Nebelwerfer kalibru 150 mm. Ten ostatni najdotkliwiej odczuły plutony szturmujące umocnienia Szańca Siederland. Między 12 a 13 marca pułk brał udział w zdobywaniu kolejnego kompleksu - "czerwonych koszar". Tam doszczętnie rozbita została jego 7. kompania, której 13 żołnierzy, w tym dowódcę - chorążego Marek Kahane, Niemcy zgładzili już po wzięciu do niewoli (ciała znaleziono po zdobyciu jednego z budynków).

Kolejny etap w zdobywaniu Festung Kolberg stanowiła Wyspa Solna - fizylierzy dostali się na nią wykorzystując improwizowaną tratwę. Tego samego dnia, od kuli strzelca wyborowego w okolicy Hali Milenium poległ podporucznik Edmund Łopuski - zastępca dowódcy 2. batalionu. Bój o Kołobrzeg podkomendni majora Domeradzkiego kończyli na ul. Portowej i w rejonie Kina "Kalmar".

Po postoju 6. Dywizji Piechoty w pasie nadmorskim, tytułowa jednostka stanęła nad Odrą. Rzekę przekroczyła w drugim rzucie 1. Armii Wojska Polskiego wchodząc do walki pod Herenwiese. Na terenie dzisiejszych Niemiec operowała nad Kanałem Hohenzollernów, a 3 kwietnia, jako pierwsza ze wszystkich tworzących Wojsko Polskie w ZSRR dotarła do Łaby. Kapitulacja III Rzeszy zastała jej żołnierzy pod czternastowieczną miejscowością Wensickendorf nad Górną Hawelą.

W drugiej połowie czerwca 1945 r. 14. Pułk Piechoty przeniesiono na zachodni brzeg Nysy Łużyckiej, w rejon Görlitz-Lodenau. Miesiąc później rozpoczął służbę graniczną na Śląsku Cieszyńskim, a część pododdziałów skierowano do walk przeciwko polskiemu i ukraińskiemu podziemiu. W sierpniu, jako dar mieszkańców Żywca, zgrupowaniu nadano sztandar, a 29 września - wyróżniającą nazwę: "Kołobrzeski". W 1947 r., jako element dowodzonej przez generała Stefana Mossora Grupy Operacyjnej "Wisła", wzięło ono udział w akcji przesiedleńczej w Bieszczadach, po której zakończeniu żołnierze znaleźli się w Tarnowie. W 1962 r. pułkowi nadano charakter zmechanizowany. 26 lat później, decyzją ówczesnego ministra obrony narodowej, generała Floriana Siwickiego, patronem jednostki został podporucznik Łopuski. W tym samym roku pułk przekształcono w 14. Ośrodek Materiałowo-Techniczny, dwa lata później - w 14. Brygadę Pancerną, a w 2001 r., w 14. Brygadę Obrony Terytorialnej. W dzisiejszych czasach jego tradycję kontynuuje stacjonujący w Przemyślu 14. Batalion Obrony Terytorialnej.

14. Kołobrzeski Pułk Piechoty jest ostatnim pododdziałem 6. Dywizji, który postanowiliśmy opisać w cyklu związanym z walkami o miasto podczas II wojny
światowej. W jego szeregach walczyli ludzie znani również w III Rzeczpospolitej.
Jednym z nich był historyk wojskowości, kanclerz kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari i generał Stanisław Nałęcz-Komorowski. W czasie boju o Kołobrzeg, w stopniu chorążego dowodził kompanią moździerzy

Edmund Łopuski (1918-1945)

Urodził się 16 listopda 1918 r. w Samobrze w rodzinie kolejarskiej. Jako podchorąży tarnopolskiego, 54. Pułku Piechoty uczestniczył w kampanii wrześniowej; po jej zakończeniu służył w szeregach Armii Krajowej. W 1944 r. jako ochotnik zgłosił się w szeregi Wojska Polskiego na Wschodzie. Podczas walk o Kołobrzeg był zastępcą ds. liniowych dowódcy 2. batalionu 14.Pułku Piechoty. Poległ w okolicy Hali Milenium 14 marca 1945 r. Pamiątki po podporuczniku Łopuskim, między innymi pas wojskowy, który miał na sobie w chwili śmierci, zachowane są w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Jest patronem jednej z kołobrzeskich ulic.