Mała Ojczyzna. Samorząd w pigułce

Na terenie kraju wprowadzono gminy, województwa, a całkiem niedawno powiaty. No i oczywiście zatrudniono mnóstwo urzędników. Główną zasadą samorządu terytorialnego jest przekonanie, że najlepsze decyzje to takie, które są podejmowane najbliżej mieszkańców. Tyle teoria. Jak wiemy w praktyce jest z tym rożnie. Niemniej szczególnie gminy mają sporo kompetencji, a my większość urzędowych spraw załatwiamy właśnie w urzędach miast i gmin, a nie w Warszawie.

RADA GMINY. To taki sejm, tyle, że w mniejszej skali. W zależności od liczby mieszkańców radnych może być od 15 do ponad 30. Radni podobnie jak prezydent są wybierani w wyborach powszechnych na cztery lata. Są przedstawicielami mieszkańców, to znaczy, że możemy się do nich zwrócić z każdym problemem.

STAROSTA - stoi na czele powiatu, ale jego pozycja nie jest silna. Jest wybierany przed radę powiatu i uzależniony od aktualnej większości w radzie. Zdarza się, że w trakcie kadencji starosta zmienia się kilka razy.

RADA POWIATU - to taka rada gminy, tyle, że na szczeblu powiatu. Jej głównym zadaniem jest uchwalenie uchwał, które wykonywać ma starosta.

SESJA - to takie obrady wszystkich radnych gminy, miasta, czy powiatu. Podczas sesji radni dyskutują nad projektami uchwał, a potem nad nimi głosują. Obrady sesji są otwarte dla mieszkańców. Częstym elementem sesji są przerwy, które radni biorą z różnych powodów. Najczęściej po to, aby uzgodnić strategię przed głosowaniem lub dogadać się z innym klubem radnych. To tzw. kuluary.

KOMISJE - bardzo ważny element tworzenia prawa miejscowego. Radni w mniejszych grupkach spotykają się, aby omawiać proponowane przez urzędników projekty uchwał. Podczas obrad komisji (są otwarte dla mieszkańców) często dochodzi do ostrych dyskusji. Dobrze, jeśli są merytoryczne. Często zdarza się jednak, że ataki mają charakter personalny. Stanowisko komisji w sprawie danej uchwały jest przedstawiane na sesji.

KOMISJA REWIZYJNA - szczególny rodzaj komisji, bo jej zadaniem jest wyjaśnienie, czy doszło do złamania prawa. Na czele komisji rewizyjnej zwyczajowo stoi radny opozycji. Komisja może prosić o wyjaśniania urzędników, wójta, czy prezydenta. Jej "śledztwo" kończy się raportem i wnioskami.

POWIAT - drugi szczebel samorządu obejmujący kilka sąsiadujących ze sobą gmin. W naszym województwie jest 21 powiatów (w tym trzy miasta na prawach powiatu: Szczecin, Świnoujście, Koszalin, w których prezydenci są jednocześnie starostami). Według wielu ekspertów wprowadzenie powiatów było błędem, bo są za małe i mają zbyt mało kompetencji. Zajmują się głównie utrzymaniem dróg powiatowych, niektórych szkół oraz szpitali. Na czele powiatu stoi starosta wybierany przez radę powiatu, która pochodzi z wyborów (nie dotyczy to miasta na prawach powiatu).

SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA. To taki parlament na szczeblu regionu. Na jego czele stoi marszałek wybierany przez sejmik. Do najważniejszych zadań województwa należy wydawanie pieniędzy z Unii Europejskiej. W latach 2014 -2020 do wydania w naszym regionie jest ponad 6 miliardów złotych. Samorządu województwa nie należy mylić z urzędem wojewody, który jest przedstawicielem rządu w terenie i podlega mu administracja zespolona: policja, straż pożarna itp.

WÓJT, BURMISTRZ, PREZYDENT. Stoją na czele gmin. Ich pozycja jest bardzo mocna, bo są wybierani w wyborach powszechnych. Wójta, burmistrza, czy prezydenta można odwołać tylko w drodze referendum. Wykonują oni uchwały podejmowane przez rady gmin/miast. Jeśli prezydent pochodzi z innej opcji politycznej niż większość w radzie, dochodzi wtedy do konfliktów, co odbija się na jakości stanowionego prawa i paraliżu.

GMINA - podstawowa jednostka samorządu województwa. Obecnie w Polsce jest ich 2479, w w naszym województwie 114. Bez względu na wielkość mają takie same kompetencje. Np. prowadzą żłobki, przedszkola, szkoły (nie wszystkie), zajmują się remontami dróg, opieką społeczną, zdrowiem mieszkańców, planowaniem przestrzennym. W urzędzie gminy/miasta zapłacimy podatki lokalne, wyrobimy dowód osobisty, zawrzemy ślub cywilny i wiele innych. Jednym z najważniejszych zadań gminy są inwestycje przy wsparciu pieniędzy z Unii Europejskiej. W zależności od liczby mieszkańców gminą rządzi prezydent, burmistrz lub wójt. Gminnym parlamentem jest rada. Organami pomocniczymi gminy są sołectwa, osiedla, dzielnice.