Historia: Sławno miało trzy bramy

Brama Koszalińska od strony Polnej (1948).

Sławno lokowane było, jak większość pomorskich miast na prawie lubeckim. Akt nadania praw miał miejsce w święto Zesłania Ducha Świętego - 22 maja 1317 roku. Fortyfikacje mające chronić miasto rozpoczęto wznosić po lokacji.

Wielu badaczy sądzi, iż miasto najpierw zostało otoczone wałem ziemnym, drewnianą palisadą i fosą, a dopiero w drugiej połowie XIV wieku i w pierwszej połowie wieku XV stopniowo wymieniano te umocnienia na mury. Przekonanie to wynika z analogii - tak było w przypadku wielu miast pomorskich. Zapisy z okresu średniowiecza dotyczące fortyfikacji miasta nie zachowały się. Nie prowadzono też w Sławnie systematycznych badań archeologicznych. Wycinkowe badania przeprowadzono w latach 90. ubiegłego wieku, kiedy to w mieście wymieniano sieć kanalizacyjną. Po północnej stronie dawnego miasta lokacyjnego, w obrębie ulicy Mielczarskiego przy Moszczenicy, odkryto konstrukcje drewniane stanowiące relikt średniowiecznych umocnień obronnych. Ich wiek ustalono na ostatnie lata pierwszej połowy XIV wieku (po roku 1347). Wobec poświadczonej odpowiednimi dokumentami lokacji miasta na dzień 22 maja 1317 roku odpada wariant, że były to pozostałości pierwotnego wału drewniano-ziemnego otaczającego miasto, zbudowanego tuż po jego założeniu.

Błędne daty

Pierwszy zapis o murach miejskich Sławna pochodzi z 1400 roku. Pierwsze znane nam wzmianki o bramach miejskich pochodzą z połowy XV wieku - o Bramie Koszalińskiej z 1453 roku, a o Bramie Słupskiej z 1458 roku. Wspominają one o pewnych wydarzeniach, które miały miejsce w rejonie tych obiektów. Na ich podstawie trudno wywnioskować, w jakim stanie wtedy bramy się znajdowały, a w wielu popularnych opracowaniach daty te błędnie są uważane za rok powstania obiektów.

Miasto posiadało trzy bramy - dwie z nich, Koszalińska i Słupska, położone były na głównym szlaku komunikacyjnym, w południowej i północnej części miasta. Dziś są one jedyną pozostałością obwarowań miejskich Sławna. Założone na planie zbliżonym do kwadratu, pięciokondygnacyjne, przykryte są obecnie dachami czterospadowymi. Wzniesione były z cegły o średnich wymiarach 8 x 13,2 x 27,5 cm w układzie wedyjskim. Układ ten stosowany był do początku XV wieku (ok. 1420). W dolnych kondygnacjach bram znajdują się ostrołukowe przejazdy bramne. Cztery górne kondygnacje rozczłonkowane są smukłymi blendami. W elewacjach bram występują strzelnice, przerobione z czasem na otwory okienne. Część oryginalnych strzelnic zachowała się na czwartej kondygnacji Bramy Koszalińskiej - są one zamurowane i widoczne jedynie z wnętrza. Trzecia Brama Łąkowa zlokalizowana była w zachodniej części miasta i prowadziła na pastwiska miejskie - istniała jeszcze w 1784 roku, a następnie została zburzona. W literaturze przedmiotu wymieniana jest jeszcze Brama Polna we wschodniej części miasta. Była to jednak zapewne tylko furta prowadząca na pola uprawne.

Bramy traciły znaczenie

Przedstawień ikonograficznych Sławna jest niewiele. Pierwsze pochodzi dopiero z początków XVII stulecia. To panorama umieszczona w obrębie bordiury mapy Pomorza Eilharda Lubinusa z 1618 roku. Panorama ukazuje miasto od strony południowej. Widać na niej trzy bramy miejskie: Koszalińską, Słupską oraz
Łąkową.

W XVIII wieku obwarowania miejskie stopniowo traciły militarne znaczenie. W XIX wieku sukcesywnie je rozbierano. Odzyskaną cegłę przeznaczono na wznoszenie innych obiektów. Na panoramie Sławna E. Sannego z 1844 roku nie widać już murów miejskich, są natomiast widoczne dwie bramy. Pozbawione znaczenia obronnego, służyły jako magazyny oraz siedziby organizacji młodzieżowych. Brama Słupska w 1816 roku przeznaczona została na warsztaty wojskowe, w 1925 roku Bramę Koszalińską oddano Stowarzyszeniu Młodzieży Ewangelickiej. Przeprowadzano także ich częściowe remonty (np. w 1925 roku naprawiano dach Bramy Słupskiej).

Po 1945 roku, pozostałości dawnych obwarowań - Bramy Koszalińska i Słupska - zostały zapomniane przez mieszkańców, a także władze. Podejmowane kilkakrotnie próby zagospodarowania obiektów niestety nie powiodły się. W latach 80-tych był pomysł zlokalizowania w Bramie Koszalińskiej siedziby miejscowej Naczelnej Organizacji Technicznej, ale zmiany ustrojowe spowodowały, iż pomysł ten stał się nieaktualny. Także zamierzenie wyremontowania obiektu i umiejscowienia w nim lokalnego muzeum nie znalazło uznania władz.

Zabytki puste

Brama Słupska miała tylko nieco więcej szczęścia. Na przełomie lat 50. i 60. wykorzystywana była przez Związek Harcerstwa Polskiego. W latach 80. przez kilka lat pełniła funkcje mieszkalne. W drugiej połowie lat 90. na swoją siedzibę obiekt przejęło Stowarzyszenie Miast Partnerskich. Przez chwilę zdawało się, że obiekt trafił w godne ręce. Derk Steggewentz z Rinteln - miasta partnerskiego Sławna - załatwił środki na częściowy remont z Fundacji Współpracy Polsko - Niemieckiej w Warszawie. Po ich wykorzystaniu zaniechano dalszych prac i obiekt do dziś stoi pusty.

Nieruchomości z Twojego regionu